Kijk, wijst Monique Sweep, “zie je die drie bouwkranen? Die zijn speciaal naar deze locatie gehaald voor de bouw van windmolens op strekdammen. Er zijn er maar vier in Europa, drie daarvan staan momenteel hier.”

Sweep is directeur van Coöperatie Deltawind, een van de grootste energiecoöperaties van Nederland. De coöperatie bezit een aantal windparken op Goeree-Overflakkee en bouwt er een in Zeeland, samen met zuster-coöperatie Zeeuwind.

Windpark Krammer

De bouw van Windpark Krammer in Zeeland, op de smalle dammen van de Krammersluizen, is het nieuwste project waar Deltawind bij is betrokken. Het is volgend jaar klaar en bestaat dan uit 34 windturbines, voldoende om 100.000 huishoudens van stroom te voorzien.

Sweep: “Windenergie is de meest efficiënte vorm van duurzame energie: je kunt met relatief weinig investeringen veel stroom opwekken. Willen we de CO2-uitstoot terugdringen, dan kunnen we naar mijn mening niet zonder heel veel extra windmolens op land en op zee.”

Alternatieven zoeken

Maar de energietransitie is niet alleen een kwestie van grote projecten, zoals de aanleg van windmolenparken. Dat zegt Itske Lulof, directeur Energie & Klimaat bij Triodos Investment Management, de beleggingstak van Triodos Bank. “De verandering gaat letterlijk aan niemands deur voorbij. Neem huiseigenaren. Nu de gaskraan in Groningen dichtgaat, moeten ze op zoek naar alternatieven voor de verwarming van hun woning, zoals een warmtepomp.”

Een warmtepomp en andere groene alternatieven zoals een zonneboiler of zonnepanelen, kosten echter geld. Lulof: “Hetzelfde gaat op voor het verbeteren van de isolatie van je woning. Al met al staan we met de energietransitie voor een enorme opgave. En laten we er geen doekjes om winden: die uitdaging is ook persoonlijk en financieel. Maar er zijn oplossingen, vooral vanwege het feit dat je maandelijkse energierekening fors daalt als je je eigen energie opwekt. Daardoor verdien je de investeringen in de loop van de tijd terug.”

Zonnepanelen verhuren

Er zijn ook bedrijven zoals Zelfstroom die bijvoorbeeld zonnepanelen verhuren. Daardoor hoeven particulieren zelf geen investering te doen. Dat is welkom, want duizenden euro’s investeren in verduurzamen is voor veel mensen een hobbel. “Ook wanneer ze die investeringen in de loop van de tijd terugverdienen”, zegt Piet Diepenhorst.

Hij is voorzitter van de dorpsraad van Stad aan ’t Haringvliet, een dorp in de gemeente Goeree-Overflakkee. Diepenhorst: “De gemeente wil in 2025 klimaatneutraal zijn, en Stad aan ’t Haringvliet is een proefproject voor maatregelen die de CO2-uitstoot van woningen terugdringen.”

Diepenhorst: “‘Kan ik het betalen?’ Dat is onder bewoners de meest gestelde vraag als het gaat om het verduurzamen van woningen. Als dorpsraad proberen we hen stap voor stap mee te nemen in de transitie. Momenteel laten we verschillende alternatieven doorrekenen voor het verduurzamen van woningen. Op bewonersbijeenkomsten praten we mensen regelmatig bij. Dat is denk ik de manier om burgers in beweging te krijgen voor een transitie die uiteindelijk iedereen aangaat.”

Hekkensluiter in Europa

“Als het gaat om het aandeel duurzame energie, hoort Nederland met zo’n 6% tot de hekkensluiters in Europa”, zegt Lulof. “Uiteindelijk moeten we naar volledig duurzaam. Dus we hebben nog een lange weg te gaan. Maar ik ben positief. Er is in korte tijd veel veranderd, ook in de politiek.”

Nog maar een paar jaar terug waren de energietransitie en het terugdringen van CO2-uitstoot geen breed gedragen thema’s, zegt Lulof. “Dat is inmiddels echt anders. Het besef dat we moeten inzetten op duurzame energie dringt steeds verder door. Die mentaliteitsverandering begon rond het klimaatakkoord van Parijs in 2015. En specifiek voor Nederland geldt dat de aardbevingen in Groningen ons laten zien dat we werkelijk van het gas af moeten.”

49% minder CO2-uitstoot

In het regeerakkoord staat dat de CO2-uitstoot in 2030 met 49% omlaag moet ten opzichte van 1990. Hóe dat moet gebeuren, is uitgewerkt in een nationaal klimaatakkoord. Lulof is hierbij betrokken. Ze praat mee over hoe we de overgang naar duurzaam kunnen betalen. Bijvoorbeeld: kunnen mensen makkelijker en goedkoper geld lenen om hun huis te verduurzamen?

Lulof: “Een helder doel op de lange termijn – zoals die 49% – is een voorwaarde om burgers, ondernemers en lagere overheden in beweging te krijgen. Op basis van zo’n doelstelling kunnen we terugrekenen en kunnen we bepalen wat we nu en in de komende jaren moeten doen om de ambities te realiseren.”

Wind en waterstof

Om de CO2-doelstelling te realiseren, is het de komende 10 tot 15 jaar vooral een kwestie van meters maken. Oftewel: van het grootschalig toepassen van bestaande technieken voor duurzame energieopwekking.

Dat zegt Ad van Wijk, hoogleraar Future Energy Systems aan de TU Delft. “Een belangrijke rol is weggelegd voor windmolenparken op zee. Daar zullen er fors meer van moeten komen dan het kabinet nu voor ogen heeft.”

Verder ziet Van Wijk een belangrijke rol voor waterstof. “Waterstof is hét alternatief voor aardgas”, zegt hij. “Voor het maken van waterstof is elektriciteit nodig. Als we extra windmolens op zee hebben, kan de waterstof in die molens worden gemaakt.”

Het grote voordeel van waterstof is dat de infrastructuur voor het transport ervan al bestaat, legt Van Wijk uit. “Het aardgasnet kan zonder veel aanpassingen worden gebruikt voor veilig transport van waterstof. En bestaande cv-ketels en gasfornuizen werken ook op waterstof. Waterstof kun je ook omzetten in elektriciteit. Als je het tijdelijk opslaat in bijvoorbeeld ondergrondse zoutkoepels, kan het stroom leveren op de momenten dat het te weinig waait voor windmolens.”

Investeren in verandering

Voor de transitie naar een duurzaam energiesysteem is geld nodig. Veel geld. Lulof: “Het gaat de komende decennia om investeringen van tientallen tot honderden miljarden euro’s. Banken hebben een belangrijke rol als financier van de verandering.”

Die verandering is bijvoorbeeld het financieren van smartgrids en van andere manieren om energie op te slaan. “Door de omslag van gas naar elektriciteit zijn we steeds afhankelijker van het elektriciteitsnet en moeten er meer mogelijkheden ontwikkeld worden om die elektriciteit op te kunnen slaan.”

Een andere belangrijke verandering voor Triodos Bank: onlangs werd het eerste windpark op zee gefinancierd. Dit park in de Duitse Noordzee voorziet meteen 400.000 huishoudens van energie.

Eerste windpark

“We waren ooit de eerste bank die een windmolen financierde en nu is dit echt een mijlpaal voor ons”, zegt Lulof. Een van de recente financieringen van Triodos Bank is de vernieuwing van Battenoert, een windpark op Goeree-Overflakkee van energie-coöperatie Deltawind. “Battenoert was twintig jaar terug ons eerste windpark”, vertelt Deltawind-directeur Monique Sweep. “Oorspronkelijk stonden hier zeven kleine molens, maar die zijn nu vervangen door vier moderne turbines. Samen leveren ze stroom aan 11.000 huishoudens.”

De zichtbaarheid van windmolens is wel een groot nadeel, geeft ze aan. “Maar door bewoners er zelf eigenaar van te maken, kun je draagvlak creëren. De coöperatie-structuur is echt een symbool voor wat er nodig is voor de energietransitie: wezenlijke betrokkenheid van iedereen.”

Fotografie: Pieter van den Boogert

Meer lezen over energietransitie?

> Marjolein Smeele bouwt aan de eerste duurzaam drijvende woonwijk.
> Professor Ad van Wijk ziet in waterstof de toekomst
> Bekijk het overzicht van artikelen in het dossier Energietransitie