Langs een stuk spoor in Utrecht ligt een verzameling gebouwen zoals je die nergens tegenkomt. Ze zijn gerangschikt rondom een groene binnenplaats en elke gevel is uniek. Wie goed kijkt, ziet ramen uit een trein, of een vloer van oude perrondelen. Hier huist Het Hof van Cartesius, een broedplaats die bijna volledig van afgedankte materialen is gebouwd. Elke deurklink, elk kozijn is een boodschap aan de bouwwereld: zo kan het ook.

Architect van dit alles is Charlotte Ernst - al is er een tijd geweest waarin ze die titel niet met trots droeg. “Ik heb me lang geschaamd voor hoe weinig de architectenwereld bezig is met de transitie naar een gezonde economie. Ik zag alleen maar niet-duurzame plannen en lange processen, terwijl klimaatverandering heel snel gaat.” Sinds 2017 is Het Hof haar antwoord op die impasse. Samen met haar zus Bianca en Simone Tenda heeft ze de leiding over de broedplaats. Ook runt ze een onderneming op het terrein: Buurman, een bouwmarkt voor tweedehands bouwmaterialen.

“Bouwprojecten leveren ontzettend veel afval op”, vertelt Charlotte energiek terwijl er op de achtergrond getimmerd wordt. “Een deel van het bouwafval is zelfs nieuw spul, zoals expres te ruim ingekocht isolatiemateriaal. Dat is efficiënter dan nog een keer naar de bouwmarkt moeten. En denk aan wat ik de kromkommers van de bouw noem: kozijnen die net een ander kleurtje hebben, of een deur met een deukje. Een architect wijst zulk materiaal af en dan wordt het afgevoerd. Dat kán gewoon!”

Voor systeemverandering is in de hele keten een andere mindset nodig over het bouwproces, ziet Charlotte: “De opdrachtgever moet om een circulair gebouw vragen, de architect moet flexibel zijn in het ontwerp, en de gemeente moet accepteren dat je van tevoren niet in detail kunt uitleggen waar een raampje komt en van welk materiaal.”

Om die boodschap over te brengen, neemt Charlotte zo veel mogelijk mensen mee op ‘Hofsafari’, zoals een rondleiding hier heet: ambtenaren, woningcorporaties, studenten, maar ook architecten. Daarnaast maakt ze zich hard voor een zo duurzaam mogelijke ontwikkeling van het Werkspoorkwartier, het industrieterrein waar Het Hof op ligt.

Boomtoren

“Nu vinden mensen het heerlijk dat die bomen er staan en voelt het ook heel logisch”, zegt Charlotte. “Maar bouwen tussen twee bomen in is hartstikke ingewikkeld. Bij 99,9 procent van de bouwprojecten zouden ze meteen zijn omgehakt. Maar ze staan daar al táchtig jaar!" Circulaire gebiedsontwikkeling gaat niet alleen over hergebruik van materialen, wil Charlotte maar zeggen. Vergroenen en klimaatadaptatie horen er net zo goed bij, net als rekening houden met de gebruikers van een gebouw.

De gebruikers, dat zijn 120 duurzame ondernemers die hier een kantoor huren. Ze maken bijvoorbeeld schoenen van stro of ontwerpen een circulaire zitbank. In de groene binnenplaats met wadi en rotstuin komen ze elkaar makkelijk tegen en op die manier kunnen ze elkaar inspireren met ideeën. Omdat Het Hof een coöperatie is, is elke huurder ook mede-eigenaar. Charlotte: “Iedereen heeft zijn eigen gevel en kantoorinterieur zelf afgebouwd. Zo raken mensen meteen betrokken en voelen ze zich echt mede-eigenaar.” Het resultaat mag er zijn: rondom de tuin staan gevels van skateboards en sedumplantjes. “Mensen die hier voor het eerst komen, zeggen: wat een verademing, zo groen en divers! Maar een architect vraagt meteen: is dit echt door de welstandscommissie gekomen?”