Je kent het gevoel misschien nog wel van vroeger: elke keer dat je zakgeld kreeg, die ene munt, en later die paar munten die je in een spaarpot stopte. Spaargeld was tastbaar: keerde je je spaarpot om, dan wist je precies hoeveel geld je had.

Hoe anders gaat dit tegenwoordig. Nu je op meer en meer plaatsen alleen met pin kan betalen, zijn er steeds minder ouders die nog cash geld op zak hebben. Gevolg is dat meer kinderen hun zakgeld digitaal op hun rekening overgemaakt krijgen, waardoor sparen iets abstracts wordt. 

Financiële opvoeding volgens het Nibud

“Zakgeld is leergeld. Kinderen leren spelenderwijs omgaan met een budget.”, zegt Annette Groen, wetenschappelijk medewerker van het Nibud. Groen doet onderzoek naar jongeren om op basis daarvan onder meer advies te kunnen geven over het financieel wegwijs maken van je kind. “Een kind moet leren wat geld is, hoe duur dingen zijn, en hoe het voelt om je geld uit te geven. Nu de spaarpot vaak een digitale is, komt het leren omgaan met onzichtbaar geld daarbij.” 

Uit onderzoek van Groen in 2018 bleek dat ouders vanaf dat hun kind een jaar of 10 was, het zakgeld meestal digitaal overmaakten in plaats van het contant te geven. “Maar tegenwoordig gebeurt dit vermoedelijk al veel eerder. Het gaat er vooral om dat je het bespreekbaar maakt en dat je je kind begeleidt. Dus bijvoorbeeld samen kijken naar bij- en afschrijvingen en samen pinnen.” 

Voor de verschillende leeftijden zijn er een aantal manieren waarop je je kind stap voor stap financieel wegwijs kunt maken. Nibud heeft daarom een financiële opvoedtest ontwikkeld, die ouders per leeftijdsgroep van hun kind meeneemt in de do’s en don’ts van de financiële opvoeding.

Kinderen van 6 tot 10 jaar

Meestal zie je dat kinderen rond de leeftijd van zes jaar hun eerste zakgeld krijgen, contant dan wel digitaal. In die eerste jaren leer je je kind wat geld is, wat de waarde ervan is, hoe je het kunt sparen en hoe je het uitgeeft. Met contant geld is het letterlijk in de hand te houden.  Maar ook digitaal is het mogelijk om op vroege leeftijd – weliswaar samen – op de bankapp te kijken om te zien wat er gebeurt als je kind geld uitgeeft, en wat als er iets bij komt. “Zo weten kinderen op ieder moment wat ze hebben”, stelt Groen. “Maar ook wat het verschil is tussen wat ze graag willen en wat er mogelijk is.” 

Vanaf een jaar of acht begrijpen kinderen dat, als je je geld een tijd opzij zet, je iets groters kunt kopen dan wanneer je het direct uitgeeft. Een leuke manier om extra te sparen voor iets groots zijn de heitjes voor kwarweitjes: je kind doet in of rondom het huis een klusje en ontvangt daar een financiële beloning voor. Vraag je je af hoeveel zakgeld je op welke leeftijd geeft? Het Nibud onderzocht wat andere ouders aan zakgeld geven.

Kinderen van 10 tot 14 jaar

Met tien jaar krijgen veel kinderen digitaal hun zakgeld. Vanaf die leeftijd is het verstandig om ze meer digitaal wegwijs te maken. Kinderen in deze leeftijdscategorie zijn doorgaans nog erg aan huis gebonden, dat is de veilige basis. Een mooie periode dus om samen op een overzichtelijke manier bekend te raken met het digitaal bankieren. 

Open een betaal- en misschien ook een spaarrekening om je kind bekend te maken met het digitaal bankieren. Zo kun je makkelijk laten zien hoe je je saldo checkt en waar het de bij- en afschrijvingen vindt. Door samen bijvoorbeeld één keer per maand de afschrijvingen door te lopen, houd je gezamenlijk het overzicht. En ga samen eens naar de winkel om met de pinpas te betalen, of trek wat geld uit de muur. Belangrijk is dat een kind leert om zijn pincode veilig te gebruiken, maar ook dat die soms met contactloos betalen niet nodig is. 

In aanloop naar de middelbare school is er - als je hier rond de tien jaar mee begint - nog voldoende tijd om kinderen helemaal hun draai te laten vinden in het digitaal bankieren. En als je kind eenmaal van de basisschool afkomt, weet het hoe het zijn betaalpas moet betalen in de supermarkt of in de kantine op school. Groen: “Ook kun je ze leren hoe het inloggen werkt met een wachtwoord, inlogcode of vingerafdruk, dat je je inlog nooit met anderen deelt en hoe overschrijven werkt. En dat je afspraken maakt over terugbetalen als je iemand geld leent of iets voorschiet. Het is belangrijk om kinderen financieel weerbaar te maken.”

Kinderen van 14 tot 18 jaar

Tussen de 14 en de 18 jaar ontwikkelen kinderen hun eigen mening en worden ze wellicht wat tegendraads of juist activistisch. De keuzes die kinderen in deze leeftijdscategorie maken zijn doorgaans wat scherper en ze trekken zich minder aan van wat anderen vinden. Ook wordt hun wereld groter en ‘thuis’ minder belangrijk. Belangrijk is dan om te bespreken welke risico’s er zijn als je meer geld uitgeeft dan er binnenkomt. Of dat je kind kleedgeld kan sparen als het die dure schoenen wil kopen (en dat het met een tweedehands versie wellicht goedkoper uit is). En misschien begint je kind met een bijbaan, dus krijgt het ook sneller meer geld te besteden. 

Als ouder wil je natuurlijk voorkomen dat je kind, zodra het 18 wordt en financieel zelfstandig is, direct in de schulden raakt. “Toch is dat wel wat we zien”, vertelt Groen. “Eén op de vijf kinderen raakt in de schulden na hun 18e. Ze mogen dan rood staan, ze mogen dingen op afbetaling kopen en ouders kunnen niet meer meekijken op de bankrekening.” Het Geldplan Bijna 18 van het Nibud helpt ouders en kinderen om zich voor te bereiden op de financiële zelfstandigheid.

Leer je kind bewust omgaan met geld

In deze laatste fase naar financiële zelfstandigheid is het goed om in gesprek te gaan over welke impact je met geld kunt maken. Jongeren weten doorgaans heel goed voor welke waarden ze staan, wat hen aan het hart gaat, maar ook wat ze minder interessant vinden. 

Door te laten zien hoe je met geld op een betaal- of spaarrekening op verschillende manieren iets kunt betekenen voor de wereld. Omdat Triodos Bank bijvoorbeeld investeert in duurzame energie en biologische landbouw, kun je je kind inspireren zelf ook een bijdrage te leveren aan een mooiere toekomst en een eerlijke samenleving. Ontdek onze tips om je kind bewust om te laten gaan met geld voor een duurzame toekomst. 

Lees meer over geldzaken voor ouders en kinderen.