Wie de woning betreedt van Eline en Roel de Waard wordt even op het verkeerde been gezet. Overal strobalen - niet zo vreemd in een oude boerenschuur. Maar het stro dient hier niet om de boerderijdieren warm te houden, maar als isolatiemateriaal in een ‘biobased’ woning die binnen de schuur wordt opgetrokken. “We willen een zo natuurlijk mogelijk huis bouwen”, verklaart Eline. Dat houdt in: een houten skelet, wol rond de kozijnen, tussenmuren en plafonds van populierenhout, een leemkachel en lemen stucwerk, en een eikenhouten vloer met inblaasstro eronder. “Maar je moet ook concessies doen, zoals plastic buizen voor de elektriciteit en riolering. En je hebt techniek nodig: een boiler en zonnepanelen.”

In het Brabantse Alphen, op het erf van Elines ouders, pionieren Eline en Roel in wat een revolutie in de bouwwereld kan worden: biobased, natuurlijk bouwen. Bouwen in Nederland is nog altijd in beton gegoten: nog maar een paar procent van de Nederlandse woningen heeft een houten skelet. Woningen die binnen zo’n skelet natuurlijk isolatie- en plaatmateriaal gebruiken, zoals de Strowijk in Nijmegen of de Startblock huizen, zijn een zeldzaamheid.

Kappen met cement, starten met hout

“We hebben naast de energietransitie een materialentransitie nodig”, zegt Norbert Schotte. Namens bureau Alba Concepts stimuleert hij ‘biobased’ bouwen en adviseert hij de bouwwereld. “Bouwen met biobased materialen maakt je huis lichter en gezonder.” Maar het allerbelangrijkste, zegt hij, is de klimaatwinst die je met biobased bouwen boekt.

De productie van cement, hoofdbestanddeel van beton, is goed voor 8 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. “We denken dat we goed bezig zijn met energiezuinig, gasloos bouwen. Maar bij de bouw van een gemiddelde woning komt nog steeds veel CO2 vrij door de materialen die we gebruiken.”

De voordelen van biobased materialen

Biobased materialen zoals hout slaan juist CO2 op, legt Schotte uit, die opgeleid is als timmerman. “Een boom houdt CO2 vast en doet dat ook nog steeds als-ie gekapt is. Dat is enorm relevant in deze tijd. Natuurlijk moet je duurzaam gecertificeerd hout gebruiken, waarbij voor elke gekapte boom een boom wordt aangeplant. Dan is kap juist goed voor het klimaat, omdat bij oude bomen het vermogen om CO2 te absorberen afneemt en duurzaam bosbeheer zorgt voor verjonging van het bos.”

Schakelt de bouw niet snel op natuurlijke materialen over, dan is ons CO2-budget snel op, rekent Schotte voor. “Als we in de bouw op de huidige voet doorgaan, met beton, staal, glas- en steenwol, dan zijn we binnen zeven jaar door het ‘budget’ om de opwarming onder de 1,5 graad te houden. Zo’n ‘carbon lockdown’ in de bouw moet je zien te voorkomen.”

Wand van paprikastengels

Norbert Schotte ziet voldoende tekenen van een kentering. Het aanbod van natuurlijke (isolatie-)materialen is inmiddels zeer divers. Stro, bamboe, hennep, vlas en lisdodde waren al bekend. In het Natural Pavilion op de Floriade bestaat de vloer deels uit afgekeurd spinaziezaad en een wand uit paprikastengels en mycelium (schimmeldraden). “Ik zie een versnelling in de houtbouw omdat nu ook grotere partijen zich erop storten. De stikstofcrisis is een aanleiding omdat biobased bouwen stikstofvrij kan gebeuren. Maar de voornaamste reden is het klimaat. Bouwbedrijven willen niet alleen de voetafdruk van hun eigen productieproces verkleinen, maar ook die van de producten die ze maken.”

Omdat Schotte een beweging op gang wil brengen, richtte hij ook de Gideonstribe-beweging op. Daarmee vormt hij een echte gideonsbende: als voorloper de sector helpen te veranderen. Er is behalve een materialentransitie ook een sociale transitie nodig, zegt hij: “De bouwwereld is nu nog te masculien, wantrouwend, door geld gedreven en naar binnen gekeerd.”

Een belangrijke stap is bijvoorbeeld de bouwmarkten overtuigen. “We doen nu een moreel appèl op ze en zijn op hoog niveau in gesprek. Willen jullie doorgaan met de massale verkoop van glas- en steenwol en zo ons CO2-budget opsouperen? Of willen jullie helpen om lisdodde, hennep en vlas bekendheid te geven bij de doe-het-zelver?”

Gespecialiseerde groothandels voor biobased materialen

Eline en Roel konden als individuele pioniers niet bij de Gamma of Hornbach terecht. Hun leveranciers zijn gespecialiseerde groothandels als Ekoplus, Groene Bouwmaterialen en natuurlijk de fouragehandel waar de boer ook zijn stro vandaan haalt. Eline toont de mails die ze aan de fabrikanten van plaatmaterialen stuurde: waarmee worden de vlasplaten geïmpregneerd om ze brandwerend te maken en welk bindmiddel wordt er voor het vlas gebruikt? “De antwoorden bevredigden me niet, hoe ecologisch die toevoegingen zijn weet ik nog steeds niet.” De bouw duurde langer dan gepland en niet iedereen in de omgeving begreep wat ze aan het doen waren. “Mensen vroegen bijvoorbeeld of we niet bang voor muizen waren met al dat stro.”

Het gebruik van stro maakte de bouw ook betaalbaar, zeggen Eline en Roel, al blijft het in deze tijd überhaupt duur om te bouwen. Straks in de herfst, als alles af is, hebben ze met hun gezin een uniek en uiterst duurzaam huis. Eline: “Ik ga ervan uit dat ‘t het allemaal waard is. We vinden het spannend hoe onze oplossingen uitpakken. Als je over een paar jaar terugkomt, kan ik vertellen of ze geslaagd zijn.”