Het is een enorme betonnen icoon in het Amsterdamse Nieuw-West. Het failliete Slotervaart ziekenhuis moest in 2018 de deuren dicht doen. Dat betreurden veel inwoners van de naoorlogse wijk omdat het een echt buurtziekenhuis was. En er waren door de jaren heen al veel ontmoetingsplekken verdwenen in de wijk die begin deze eeuw door de overheid nog als probleemwijk werd bestempeld.

Gelukkig wisten vastgoedondernemers de gemeente te overtuigen het gebouw níet te slopen. Samen met zorginstanties, maatschappelijke organisaties maar ook culturele ondernemers wordt het een nieuwe plek voor zorg, die veel breder is dan zorg in medische zin. Het betonnen kruis blijft staan en volledig duurzaam gerenoveerd. Hier nemen allerlei zorgorganisaties hun intrek. Van huisarts, apotheek en fysiotherapeut tot MBO-opleiding, creatief lab en cultureel centrum. Boven op de tien bestaande etages worden dan nog twee etages gebouwd. Het is de ambitie dit stuk stad te transformeren tot een divers woon-werkgebied. Het moet een levendige, inclusieve en duurzame stadswijk worden met woningen en voorzieningen.

Wil je deze video zien?

Cookies zijn nodig om deze video te tonen. Lees er meer over in onze Privacyverklaring

Akkoord

Niet weg doen wat waarde heeft

Het oude kruisgebouw wordt grootschalig duurzaam gerenoveerd. Ze zijn intussen sinds vorig jaar al van het gas af. Zo’n betonnen kolos, daar moet je van houden, geeft Martine Gründemann toe die namens Zadelhoff de renovatie leidt. “Maar ik vind het prachtig”, zegt ze erbij. Het gaat er volgens haar om dat je niet weg doet wat nog waarde heeft. “We steken het geld liever in de zorg”, zegt ze. Met haar jarenlange ervaring in de vastgoedwereld besloot ze dat het tijd werd dat ze zich bezig ging houden met renovaties die de maatschappij dienen. Al vlak na het faillissementsakkoord was ze betrokken omdat ze inzag dat de wijk Nieuw-West deze plek moest behouden, niet alleen voor zorg, maar ook voor het welzijn van de wijkbewoners.

Zoals het ziekenhuis in de jaren zeventig extra toegankelijk moest zijn voor mensen met een laag inkomen, moet het nieuwe centrum ook weer de deuren openen voor iedereen uit de wijk. Geertjen Pot, directeur van het Slotervaart Centrum voor Zorg: “Het was onze wens om een plek te creëren voor de zorg van de toekomst. Daarbij zijn samenwerken, inclusiviteit en innovatie belangrijke thema’s. Hier verbinden we zorg met wonen, welzijn en innovatie. De eerstelijnszorg op uiteenlopende gebieden is alweer terug in de wijk.”

Ze vertelt in de koffiebar in het centrum hoe belangrijk die verbinding is. Met de bewoners, maar ook tussen partijen onderling. “We spelen in op belangrijke uitdagingen in de zorg zoals het personeelstekort en de vergrijzing. Denk aan de vestiging van de MBO-opleiding zorg en welzijn die hier straks wordt gehuisvest. Maar ook aan het Louwes Lab waar kunst en zorg samen komen. Daar ontwerpen kunstenaars toepassingen zoals sieraden die als gehoorapparaten dienen. “Het belangrijkste is dat we met ondernemers samenwerken die de wijk kennen en weten wat er speelt. Die ondernemers moeten hier een plek krijgen.”

Cultuursensitief werken

Zeynel Erkut is daar een mooi voorbeeld van. Hij behoort tot een van de eerste zorgondernemers in het in 2021 geopende Gezondheidscentrum. Hij is psychiater en zijn organisatie Terra Mental Health Care richt zich op transculturele mentale hulp. De meeste psychiaters spreken Turks. “Onze doelgroep, voornamelijk bewoners van Nieuw-West, lossen problemen zelf op. In de Turkse cultuur heerst geen praatcultuur. Ze herkennen een psychisch probleem niet als een depressie.”

Het motto van Erkut is: help niet alleen de cliënt die binnenkomt, maar het hele gezin. Het klinkt voor de hand liggend, maar het is nog steeds gangbaar dat gezinsleden op verschillende plekken worden geholpen. “Tijdens de coronaperiode kwamen er veel kinderen met psychische problemen bij ons die voortkwamen uit de stress van de ouders. Dan nemen wij een familie in behandeling. We weten hoe de verhoudingen liggen in gezinnen met andere culturele achtergronden omdat we cultuursensitief werken. De taal is dus niet de enige belangrijke factor. Door onze ervaring met deze manier van werken weten we namelijk ook bijvoorbeeld Syrische en Afghaanse gezinnen te bereiken waar we de taal niet van spreken.”

Terra Mental Health zit al decennialang in de wijk, maar dan op een andere locatie. Erkut geeft aan hoe belangrijk dit is. “We moeten dichtbij en laagdrempelig zijn voor de mensen uit de wijk waar we ons op richten. In het Centrum voor de Zorg kunnen we samenwerken met andere multiculturele organisaties. Denk aan ambulante begeleiding die ervoor zorgt dat een verstandelijk beperkte cliënt elke dag een begeleide wandeling kan maken. Ook kunnen we samen met die organisaties faciliteiten delen en het bijvoorbeeld wél mogelijk maken een sportruimte te hebben. Want de zorg die we geven is duur. We stoppen niet na de aanbevolen behandelingen die vanuit de verzekeraar vergoed worden. Wij stoppen pas als iemand echt geholpen is.”

Communitybuilding geen lege huls

Grundemann vertelt dat ze als vastgoedondernemer de échte connectie met de wijk krijgt als je met de juiste mensen samenwerkt. En de communituybuilding door die mensen laat ontstaan. “Ik koos ervoor om me met maatschappelijk vastgoed bezig te houden, maar ik ben een expert in ervoor zorgen dat alles op tijd klaar is. De huurders worden de ambassadeurs van het nieuwe centrum.”

Mohamed Mahdi nam er bijvoorbeeld ook al zijn intrek met Casa Sofia. Op een vroege maandagochtend zit er een club mensen binnen koffie te drinken en te vergaderen. Achter de bar schenkt een Eritrese vrouw de koffie in. De sierlijke hout bewerkte deuren naar de keuken komen uit het ouderlijke huis van Mahdi uit Marokko. Het oogt huiselijk, ook door de grote boekenkast aan de zijkant.

Casa Sofia is al sinds 2016 te vinden in Nieuw-West, maar zat op een andere locatie die gesloopt werd. Mahdi die eerder gemeenteraadslid was, richtte de plek op omdat hij in zijn wijk steeds meer faciliteiten zag verdwijnen zoals de openbare bibliotheek. Het idee kwam na een burn-out en een baristacursus. Volgens hem ontbrak er in de wijk een plek voor ontmoeting. Een café waar literatuur en cultuur te vinden is. Mahdi vertelt dat de nieuwe witte tweeverdieners in de wijk en de traditionele migrantengezinnen elkaar te weinig ontmoeten.

Inmiddels is Casa Sofia een plek waar kinderen die niet op vakantie gaan schaakles en schrijfles kunnen krijgen van professionals, waar laagdrempelige poëzieavonden georganiseerd worden en mensen samen eten terwijl er live muzikanten optreden. Mahdi verhuurt de ruimtes aan bedrijven niet alleen om de begroting rond te krijgen, maar ook voor de wisselwerking, bijvoorbeeld om stageplekken voor jongeren uit de buurt te regelen. En de arbeidsplekken worden opgevuld door mensen met een achtergrond tot de arbeidsmarkt. Mahdi: “Communitybuilding is hier geen lege huls, we maken het waar om mensen op een organische manier samen te brengen.”