In 2016 kwam Corné van Drogenbroek op bezoek bij zijn studievriend Walter Morriën. Toen Walter hem koffie wilde aanbieden, waren zijn koffiecupjes op. Dat moment leidde tot een simpel, maar krachtig idee: zorgen dat niemand ooit nog zonder koffie zou zitten. Zo ontstond De Koffiejongens, een abonnementsservice voor duurzame koffiecups. Klanten kiezen zelf de hoeveelheid, frequentie en soort koffie, en krijgen hun cups automatisch thuisbezorgd.

Bijna tien jaar later verstuurt het bedrijf zo’n 30 miljoen koffiecupjes per jaar. Composteerbaar en gevuld met biologische koffie. Daarnaast kijkt het bedrijf in de hele keten naar manieren om impact te maken. “Walter en Corné stapten in 2016 de koffiewereld in zonder veel ervaring in deze sector,” vertelt Jerom Nieuwenhuizen, chef duurzaamheid bij De Koffiejongens. “Al snel zagen ze dat het veel logischer kon.”

Van afvalberg naar composteerbare cups

Eén van die dingen die beter kon: het gebruik van plastic en aluminium koffiecups. Plastic cups belanden namelijk bij het afval. Aluminium cups zijn weliswaar oneindig recyclebaar, maar slechts een kwart wordt daadwerkelijk ingeleverd door de consument. “Zonde,” zegt Jerom. “Aluminium is kostbaar om te winnen en als het niet wordt gerecycled, heeft het een flinke milieu-impact.” Dat inzicht leidde bij De Koffiejongens tot de ontwikkeling van een biologisch afbreekbare koffiecup. Ook werden er andere duurzame en sociale keuzes gemaakt: ze regelden bezorging per fiets en lieten de koffie verpakken door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Een eerlijke koffieketen

Ook bij de bron, op de koffieplantages, zag het bedrijf ruimte voor verbetering. “Veel koffie wordt als monocultuur verbouwd, zonder bomen of andere gewassen in de buurt. Dat is slecht voor de biodiversiteit,” legt Jerom uit. “Daarnaast worden er overmatig pesticiden en kunstmest gebruikt, wat leidt tot veel CO₂-uitstoot. En dan is er nog de prijs die boeren krijgen. Die ligt vaak zo laag dat ze nauwelijks kunnen investeren in duurzame landbouw, eerlijke lonen of klimaatadaptatie.”

De Koffiejongens wil laten zien dat het anders kan. “Wij kopen onze koffie direct in bij boeren en bouwen aan een lange-termijn-relatie. De koffieboeren waar we mee werken bepalen zelf tegen welke prijs zij hun koffie verkopen. De prijs moet uiteraard wel redelijk zijn, en beweegt alsnog deels mee met de koffiemarkt. Maar dit garandeert dat ze een eerlijke prijs ontvangen,     ” zegt Jerom. “We belonen duurzame teelt en stimuleren agrobosbouw, waarbij extra bomen op de plantages zorgen voor een weerbare bodem. Zo werken we aan een koffieketen die minder afhankelijk is van prijsschommelingen en beter bestand is tegen klimaatverandering."

Een raad vol jonge denkers

Het bedrijf is dus op allerlei manieren bezig met de koffieketen van de toekomst. En wie kunnen beter meedenken over die toekomst dan degenen die er het langst mee te maken hebben? Vanuit die gedachte ontstond een bijzonder initiatief: de Raad van CommissarisJES. “We plaatsten een vacature in verschillende kranten,” vertelt Jerom. “Alle kinderen tussen de 8 en 12 jaar die vonden dat volwassenen wel wat vaker naar hen mochten luisteren, konden zich aanmelden. We hoopten op zo’n 50 reacties, maar kregen er 850!”

Wie A zegt, moet B zeggen, dus werd er gezocht naar een héle grote vergaderlocatie. De keuze viel op het Spoorwegmuseum in Utrecht, waar uiteindelijk 350 kinderen aanwezig waren bij ‘de Grote Kindervergadering’. Samen met Bart Dingjan, directeur van De Koffiejongens, zat Jerom vanuit zijn duurzaamheidsrol op het podium. Eén van de aanwezige kinderen mocht als notulist aanschuiven. “Het was best spannend, om verantwoording af te leggen over onze keuzes aan zo’n grote groep kinderen. Maar het was ook ontzettend leuk, ik voelde zoveel positieve energie.”

Presentator en acteur Niek Roozen praatte de middag aan elkaar, en zorgde waar nodig voor wat orde in de zaal. Aan enthousiasme ontbrak het namelijk niet. “Als hij vroeg ‘wie wil er nog wat vragen of zeggen’, sprongen kinderen spontaan op hun stoel, met beide handen in de lucht. Maar het Spoorwegmuseum was een goede locatie voor een beetje chaos.”
 

Meer dan een ludieke actie

De combinatie tussen koffie en kinderen is niet zo voor de hand liggend. Hoe kwam het dat honderden kinderen hartstochtelijk meepraatten over een product dat ze zelf niet eens lekker vinden? “Dat vroegen wij ons ook af. Kinderen drinken geen koffie. Maar ze denken wél na over duurzaamheid en de toekomst. We richtten ons met de Raad van CommissarisJES niet op het product, maar op het thema duurzaamheid en keuzes voor de toekomst. Tijdens de Grote Kindervergadering merkte ik hoe graag kinderen willen stemmen en serieus mee willen denken over die onderwerpen.”

De Raad van CommissarisJES is niet alleen een ludieke actie. De input van de kinderen wordt serieus genomen door De Koffiejongens. Uit een hele stapel ideeën (waaronder bijvoorbeeld ook ‘Mijn vader stinkt uit zijn mond na het drinken van koffie. Kunnen jullie koffie met pepermuntsmaak maken?’), maakte het bedrijf een voorselectie van drie ideeën die als stellingen werden voorgelegd:

1. Moeten we onze koffie per zeilschip gaan vervoeren?
2. Moet al onze koffie 100 procent biologisch zijn?
3. Moeten we de eerste Nederlandse koffieplantage realiseren?

Ieder idee werd kort toegelicht door Bart en Jerom, en er werd een video getoond. Daarna mochten kinderen vragen stellen of hun mening geven. Uiteindelijk mochten ze stemmen. “We hadden zelf van tevoren al een beetje vooronderzoek gedaan naar de haalbaarheid van de ideeën. Maar de keuze was uiteindelijk aan de kinderen.”

Er stonden drie grote kokers in de ruimte, één per idee. De kinderen kregen allemaal een aantal cupjes, een soort budget, die ze mochten verdelen over de drie kokers. We dachten dat de zeilboot wel tot de verbeelding zou spreken. Tot onze verbazing viel dat idee het minst in de smaak. Er kwam verrassend realistische kritiek, zoals: wat als er geen wind staat? En: dat duurt toch veel te lang? Tijdens het tellen van de stemmen bleek dat de andere twee stellingen wel op een volmondig ‘ja’ konden rekenen. Met die ideeën gingen we aan de slag.”

Eerste koffieplantage van Nederland

Begin dit jaar stapte De Koffiejongens zoals beloofd over op 100 procent biologische koffie. “We kozen daarbij voor ‘direct trade’, dus om direct samen te werken met specifieke, biologische boeren. Met hen selecteerden we de koffiebonen, die we eerst hebben getest op smaak. Daarna konden we een voorraad aanleggen.”

Het tweede idee, een Nederlandse koffieplantage, vraagt wat meer tijd. De  eerste stappen zijn inmiddels wel al gezet. “We hebben een samenwerkingsovereenkomst getekend met de HAS green academy in Den Bosch en InnoGrowers. Dat is een coöperatie van telers die streven naar innovatie in de glastuinbouwsector. Zij zijn ook op zoek naar nieuwe gewassen om in Nederland te telen. Eerder deden ze dat bijvoorbeeld met katoen en passievrucht. We starten nu met een onderzoeksfase. Als dat succesvol verloopt, hopen we over drie tot vijf jaar de eerste Nederlandse koffie te kunnen drinken. Het kost namelijk best wat tijd voordat een koffieplant volgroeid is en besjes gaat dragen.”

Waarom een koffieplantage in Nederland?

Afgelopen maanden waren sommige koffieschappen leeg. De reden? Koffieprijzen stijgen door schaarste. Dat probleem wordt alleen maar groter. Door klimaatverandering verdwijnt tegen 2050 naar verwachting ongeveer de helft van alle teeltgebieden. Jerom: “We zijn nog lang niet zover dat we in Nederland op grote schaal koffie kunnen verbouwen. Maar dit is wel het moment om te onderzoeken of er alternatieve productielocaties mogelijk zijn. Bovendien kunnen we met dit onderzoek kennis opdoen die we kunnen delen met traditionele koffieproducerende landen. Zo hebben zij daar ook profijt van.”

Een kas verwarmen kost natuurlijk energie. Dat heeft De Koffiejongens scherp op het vizier. “We kijken of we dat slim kunnen doen, bijvoorbeeld met restwarmte. In een kas kun je omstandigheden als voeding, water en temperatuur heel precies optimaliseren, zonder vervuilende bestrijdingsmiddelen. En omdat de koffie niet vervoerd hoeft te worden, scheelt dat ook in CO₂-uitstoot. Maar hoe het precies gaat werken, onderzoeken we de komende tijd met onze partners.”

Voordelen kinderraad

De Raad van CommissarisJES blijft betrokken bij het proces. “Ze hebben tijdens De Grote Kindervergadering al een aantal leuke ideeën gedeeld, waar we serieus mee aan de slag gaan. Denk aan zelf energie opwekken op de plantage door bijvoorbeeld te fietsen. En we kijken hoe we hen verder kunnen meenemen in dit traject, bijvoorbeeld met het organiseren van een rondleiding."

Hoewel de kinderen geen officiële zeggenschap hebben, bepalen ze binnen bepaalde kaders wél welke duurzame stappen het bedrijf zet. “Het houdt ons niet alleen scherp, het dwingt ons om onze keuzes in begrijpelijke taal uit te leggen,” zegt Jerom. “Dat merkten we ook bij ons Impact Rapport, dat we eind vorig jaar schreven in de stijl van de Raad van CommissarisJES. Geen ingewikkeld technisch verhaal, maar een rapport dat een kind van acht kan volgen.”

Het bedrijf houdt de kinderen per e-mail op de hoogte van de voortgang. En hoewel de Grote Kindervergadering een flinke organisatie was, staat één ding vast: de kinderraad blijft. “Sterker nog, een basisschooldirecteur vertelde me dat ze door ons idee nu ook een kinderraad op school hebben. Mooi om te horen dat het andere organisaties ook inspireert om kinderen wat meer te betrekken bij de richting en besluitvorming.”