Twee witte zeecontainers met hekken eromheen… De installatie op het terrein van onderzoeksinstituut KWR ziet er niet perse bijzonder uit. Maar wat er achter de deuren van die containers gebeurt, is wel degelijk bijzonder. Daar wordt namelijk volop groene waterstof geproduceerd. De ambitie: een capaciteit van 300.000 kilo per jaar, genoeg voor de brandstofvoorziening van ongeveer 1.500 waterstofauto’s, 70 uit de kluiten gewassen vrachtwagens of 2 tot 4 binnenvaartschepen. “Op landsschaal is het natuurlijk een kruimel, maar dit is veel groter dan een pilotproject”, zegt Jos Boere, directeur van Allied Waters en vanaf de start nauw betrokken bij het groene waterstofproject. “Waterstofproductie op deze schaal kennen we nog niet in Nederland.”
De groene waterstofproductie in Nieuwegein is sinds enkele weken operationeel. De geproduceerde waterstof gaat via een roestvrijstalen leiding naar het waterstoftankstation van Hysolar/Greenpoint even verderop. Daar wordt waterstof getankt voor meer dan 50 waterstofvoertuigen, van de bedrijfsauto’s van onderzoeksinstituut KWR tot de tractoren, werktuigdragers en mobiele kranen van aannemer Jos Scholman.
Duurzaamheid heeft zijn prijs
En dat is bijzonder. Want hoewel de waterstofambities van de rijksoverheid groot zijn, komt een groene waterstofeconomie in Nederland nog maar langzaam van de grond. Wat is er aan de hand? Boere: “Op dit moment is de prijs van groene waterstof nog fors hoger ten opzichte van grijze waterstof (gemaakt uit aardgas, red.). Dat wordt natuurlijk anders zodra we groene waterstof op echt grote schaal produceren, maar zover is het nog niet. We moeten nu eenmaal door een fase van opschaling heen. En dat kan moeizaam gaan. Maar laten we er vooral op systeemniveau naar blijven kijken. Groene waterstof kan bijvoorbeeld een krachtig instrument worden om verdere netcongestie (file op het elektriciteitsnet, red.) te lijf te gaan. Dat is nu al een groot nationaal probleem aan het worden.”
Samen optrekken
In Nieuwegein bleek de vraag naar groene waterstof er wel te zijn; een belangrijke reden voor het slagen van dit project. Het Nieuwegeinse waterstofavontuur begon een kleine tien jaar geleden. Kennisinstituut KWR en zusterbedrijf Allied Waters startten een onderzoek naar de potentie van water in de energietransitie, samen met emeritus hoogleraar Ad van Wijk. “Groene waterstof was daar een belangrijk onderdeel van”, zegt Boere. “Normaal gesproken is het aan anderen om de onderzoeksresultaten daadwerkelijk in de praktijk te brengen, maar dit keer besloten we om zelf die handschoen op te pakken. Een transitie naar een waterstofeconomie is immers ingrijpend en vergt een lange adem, waarbij nog veel onderzoek en innovatie bij nodig is, zo was en is de gedachte.”
Nieuwegein bleek daar de perfecte locatie voor. Jos Scholman,aannemingsbedrijf in de grond-, weg- en waterbouw, was namelijk ook al druk bezig om de mogelijkheden van waterstof te onderzoeken, voor de aandrijving van zijn bouwwerktuigen. En tankstation-exploitant Van Kessel wilde zich voorbereiden op de toekomst door een waterstoftankstation te helpen realiseren. Jos Scholman en Allied Waters richtten in 2019 een bedrijf op om de waterstofketen in Nieuwegein gezamenlijk op te zetten: Hysolar. Van Kessel/Greenpoint sloot zich er kort daarna bij aan.
Voertuigen op waterstof
De eerste stap voor Hysolar was het aanschaffen van waterstofvoertuigen. Een bewuste keuze, legt Boere uit: “We vonden het belangrijk om eerst de afzetmarkt op orde te krijgen. Groene waterstof produceren heeft geen zin als niemand het wil hebben.” Personenauto’s op waterstof waren in die tijd al (beperkt) beschikbaar, zoals de Toyota Mirai en Hyundai Nexo. Voor andere voertuigen was dat een ander verhaal.
“Bestelbussen op waterstof waren toen nog niet standaard te bestellen”, aldus Boere. “En het waterstof-bouwmaterieel waar Jos Scholman tegenwoordig over beschikt, is allemaal op maat gemaakt.” Samen met New Holland werd bijvoorbeeld een hybride tractor ontwikkeld, die zowel op diesel als waterstof kan rijden. En vorig jaar werd de eerste mobiele kraan op waterstof gelanceerd.
Op het terrein van onderzoeksinstituut KWR staat tegenwoordig een elektrolyser (zie header-afbeelding)
In die elektrolyser wordt groene waterstof geproduceerd.
De groene waterstof gaat via een ondergrondse leiding naar een waterstoftankstation in de buurt.
Daar worden verschillende voertuigen en bouwwerktuigen op waterstof, zoals deze tractor, bijgetankt.
Aannemer Jos Scholman heeft al tientallen waterstofvoertuigen in gebruik.
Bijproducten benutten
Een paar jaar later zette Hysolar de volgende belangrijke stap: de realisatie van een openbaar waterstoftankstation, dat in 2021 feestelijk werd geopend door Diederik Samsom samen met lokale bestuurders. In 2023 werd vervolgens een roestvrijstalen waterstofleiding van ongeveer 1 kilometer gelegd, om het waterstoftankstation met de geplande PEM-elektrolyser te verbinden. Inmiddels staat de elektrolyser er ook en is de groene waterstofketen dus compleet. Althans, de basis. “Wat nog weleens wordt vergeten, is dat waterstofproductie twee bijproducten produceert, waar ook vraag naar is: zuurstof en warmte”, zegt Boere. “Als je die bijproducten slim benut, wordt het verdienmodel van groene waterstof een stuk interessanter.”
Waterzuiveringsinstallaties hebben bijvoorbeeld behoefte aan zuurstof. Afvalstoffen in water worden voor een groot deel biologisch afgebroken door bacteriën, die zuurstof nodig hebben. Het water wordt vaak verder gezuiverd door een proces dat ozonisatie heet. En om ozon te maken, heb je ook zuurstof nodig. Maar ook in de industrie is behoefte aan zuurstof. De restwarmte die vrijkomt bij het maken van groene waterstof, kan op zijn beurt een goede vervanger zijn van aardgas. Boere: “We maken momenteel plannen met een industriële textielwasserij in de buurt. Als die de restwarmte van ons gebruikt, kan dat een aardgasbesparing van tachtig- tot honderdduizend kuub per jaar opleveren.”
Triodos Bank en groene waterstof
Harold Hofenk, teammanager Energie & Klimaat bij Triodos Bank, vindt het Hysolar-project geweldig: “Het mooie is dat elke stap van de waterstofketen hier is gerealiseerd, van de productiefaciliteiten, tot de waterstofleidingen, tot het waterstoftankstation en de afnemers. Daar loopt het nogal eens stuk in Nederland. Niemand bouwt immers een waterstoftankstation als er geen afnemers zijn. En niemand bouwt een elektrolyser als er geen waterstoftankstations zijn. Iedereen wacht op elkaar en dan komt er onder de streep weinig van de grond. Het is heel knap dat Hysolar er wel in slaagde.”
Hofenk verwacht dat groene waterstof een belangrijke rol zal spelen in de energietransitie. Tegelijkertijd tempert hij de verwachtingen: “Het is zeker geen ‘duizend-en-één-dingen-doekje’ voor de energietransitie, zoals het weleens werd gepresenteerd. Maar het is wel iets dat we nodig hebben. Bijvoorbeeld voor seizoensopslag van energie en de verduurzaming van industriële processen en zwaar transport.” Triodos Bank is dan ook met meerdere, toekomstige waterstofprojecten in gesprek over een mogelijke financiering. Hofenk: “Ik verwacht dat we in de aankomende twee jaar de eerste gefinancierde projecten presenteren.”
Wil je jouw spaargeld ook in actie zetten voor positieve verandering, zoals het versnellen van de energietransitie?
Zonder pioniers, geen groene waterstof
Boere en collega’s treden inmiddels bij verschillende waterstofprojecten op als adviespartner, om de vergaarde kennis en kunde te delen. Want ondanks dat er verschillende grote waterstofprojecten zijn uitgesteld, gebeurt er genoeg in Nederland. Wat is er nodig om een groene waterstofeconomie echt van de grond te krijgen? Boere: “Ten eerste is de overheid de afgelopen jaren behoorlijk actief geweest in het subsidiëren van waterstofprojecten. Daar hebben wij ook dankbaar gebruik van kunnen maken. Je hebt dat echt nodig in deze fase, om op te kunnen schalen.”
“Ten tweede heb je een marktprikkel nodig; een reden voor bedrijven om de overstap naar duurzamere energievormen te maken”, vervolgt hij. “De zero-emissie zones in binnensteden (vanaf 2025, red.) zijn daar een goed voorbeeld van. Als bedrijven straks niet meer de binnenstad in mogen met een fossiele bestelbus, worden waterstofvoertuigen vanzelf interessanter. Ik hoop daarnaast dat lokale overheden, zoals gemeenten en provincies, de aankomende tijd hun verantwoordelijkheid pakken en emissievrije voertuigen en bouwmaterieel als voorwaarde stellen in hun aanbestedingen.”
Ten derde slagen groene waterstofprojecten niet zonder pioniers die het voortouw nemen, besluit hij: “Zonder partners als Jos Scholman en Van Kessel, die durven te investeren en vooruit durven te kijken, komen dit soort projecten simpelweg niet van de grond. Dát zijn de bedrijven die echt sprongen maken en de energietransitie vooruit helpen.”
Bedankt voor je reactie!
Bevestig je reactie door op de link in je e-mail te klikken.