Jessica Koomen kreeg moestuinieren met de paplepel ingegoten. Ze startte met wat tomaten in een mini-moestuin op haar balkon, maar had het ‘moestuinvirus’ al snel te pakken. Tegenwoordig woont ze in Bennekom en beschikt ze over een tuin van 300 vierkante meter, die ze ‘zo eetbaar mogelijk’ inrichtte. Ze schreef ook een boek over haar passie: Seasons Moestuin. Het boek staat boordevol tips om 365 dagen per jaar van je eigen oogst te genieten. Want dat kan, zegt ze. Ook in de winter.

Verschillen tussen zomer- en wintermoestuin

De wintermoestuin is vooral een tuin in rust. De grond heeft deze tijd nodig om te herstellen en zich klaar te maken voor het volgende groeiseizoen. Maar dat betekent niet dat je de boel maar de boel moet laten, zegt Jessica: “In een moestuin staat de samenwerking tussen bodem en planten centraal. Ook in de winter. Daarom laat ik juist van alles groeien en trek ik zo min mogelijk uit de grond. Zo zorg ik ook in de winter voor interactie tussen het bodemleven - voornamelijk schimmels en bacteriën - en planten.”

Hoewel er genoeg groenten en kruiden zijn die ’s winters groeien, gaat dat natuurlijk wel wat langzamer. De dagen zijn immers kouder en korter, aldus Jessica: “Dat is een groot verschil met de zomer. Vanaf juni moet ik flink oogsten. De drukste maanden zijn juli, augustus en september, want dan ben ik (naast het oogsten) ook druk met het conserveren van het geoogste groente en fruit. In november begint de rustige periode. Dan ben ik met een kwartiertje per dag wel klaar. De tuin komt dan tot rust. En ik ook.”

Maar dat betekent niet dat je helemaal kan achterover kan leunen. Het is bijvoorbeeld belangrijk om je gewassen te beschermen tegen guur weer. En het is wel degelijk mogelijk om ook in de winter te oogsten. Met deze tips kan je ook in de winter van je moestuin genieten.

Stap 1: Maak je moestuin winterklaar

December is een goed moment om je moestuin winterklaar te maken. Haal onbruikbare planten en onkruid weg en oogst alle vorstgevoelige groenten. Heb je bijvoorbeeld nog groene tomaten hangen? Pluk ze en leg ze naast bananen in je fruitschaal, om ze alsnog te laten rijpen.

Stap 2: Mulchen maar!

Tijdens de wintermaanden groeien je groenten minimaal. Maar ze doen het een stuk beter als je ze beschermt tegen de ergste kou, harde wind en neerslag. Jessica: “Ik roep altijd: mulchen, mulchen, mulchen. Mulch is een laagje van bladeren en/of ander organisch materiaal waarmee je de bodem op een natuurlijke manier toedekt. Het is verreweg de meest milieuvriendelijke manier om de bodem gezond, onkruidvrij en diervriendelijk te houden. En het zorgt voor een lekker winterdekbedje.”

Heb je grond over waar je pas in het voorjaar weer iets mee gaat doen? Bedek dat stuk dan ook met mulch. Daardoor kan het bodemleven ook in de winter zijn werk doen. En het biedt insecten beschutting in de winter. Een gratis tuinwerker dus. Het is overigens ook een goede manier om de rest van je tuin winterklaar te maken.

Stap 3: Bescherm je moestuin

Bescherm je moestuin ook door gewassen af te dekken, bijvoorbeeld door er een cloche (een glazen of plastic overkapping) overheen te zetten. Ook isolerend vliesdoek beschermt goed tegen de regen, kou en ongedierte, maar het is wat kwetsbaarder voor de wind. Jessica: “Ik vind recycling belangrijk, dus ik zoek altijd naar creatieve manieren om mijn moestuinbakken af te dekken. Op dit moment maak ik bijvoorbeeld een polytunneltje (een soort kas in de vorm van een halve cirkel, red.) van materiaal dat ik vond bij het afval in de buurt. Voor het frame gebruik ik pvc-buizen en de bescherming maak ik van een bigbag, zo’n grote zak die vaak gebruikt wordt voor bouwafval.”

Een kas of polytunnel helpt de gewassen in jouw wintermoestuin enorm. Het houdt de elementen buiten de deur, waardoor allerlei gewassen rustig kunnen doorgroeien. “Het is vooral handig als bescherming tegen een snelle weersomslag, van heel warm naar heel koud of andersom. Vorig jaar hadden mijn snijbiet en rucola geen beschutting en waren door zo’n snelle omslag ineens gereduceerd tot snot. Bietjes vinden een beetje beschutting trouwens ook fijn.”

Ook niet onbelangrijk: een kas of polytunnel beschermt planten meteen tegen hongerige vogels en andere dieren. “Maar zet dan wel iets anders in je tuin dat ze kunnen eten”, benadrukt Jessica. Hang bijvoorbeeld vetbollen op of creëer ‘rommelhoekjes’ van tuinafval. Daar komen insecten op af, die vogels weer kunnen eten.

Stap 4: Zaaien maar!

Het weer in Nederland is natuurlijk altijd een verrassing. Het ene moment zit je nog lekker buiten, een week later sneeuwt het. Maar met wat extra bescherming en een beetje geluk zijn er ook in de winter een aantal gewassen die je kan zaaien.

• Knoflook, ui en tuinbonen: In het najaar kan je beginnen met het poten van gewassen zoals knoflook en ui. Ook tuinbonen kan je dan zaaien. Als de tuinbonen nog maar net beginnen te groeien en klein zijn, overleven ze de winter met gemak.  In het voorjaar kan je dan sneller genieten van de oogst. Op de knoflook en ui moet je iets langer wachten. Tot ongeveer mei. Tip: het groen dat bovenkomt, is ook lekker en kan je al iets vroeger in het voorjaar eten.
• Prei en koolsoorten: Verschillende groenten kan je ’s winters laten staan. Bijvoorbeeld koolsoorten zoals broccoli, spruitkool, boerenkool en palmkool. Maar denk ook aan groenten zoals prei en stengelui. Wist je dat bieten en wortels zelfs wat zoeter worden na een nachtje vorst? Ook palmkool en boerenkool smaken lekkerder nadat de vorst er overheen is gegaan. Dat komt omdat planten zetmeel bevatten, dat voor de groei wordt omgezet in suikers. Als de plantencellen bevriezen, stopt de groei maar gaat de omzetting in suiker nog even door. Het resultaat: een zoetere smaak. Ook winterharde erwten doen het goed in de wintermoestuin. Je kan de scheuten in de winter zelfs oogsten. De jonge takjes en blaadjes smaken naar erwtjes en zijn heerlijk in roerbakgerechten. In het voorjaar groeien de planten snel verder, zodat je al vroeg in het jaar van erwtjes kan genieten.

• Bladgroenten: De wintermoestuin is ook geschikt voor verschillende soorten sla, zoals veldsla. Plant deze wel minimaal een maand voor de eerste vorst. Bladgroenten zoals rucola, boerenkool en snijbiet groeien praktisch het hele jaar door. Let wel op: hoe later in het jaar je plant, hoe meer zonlicht ze nodig hebben. Let er daarnaast op dat er niet teveel water in het blad blijft staan. Dat is een groot risico in natte winters en kan voor schimmels zorgen. Jessica: “Ook hier helpt het om te mulchen. Dat beschermt de plantenwortels tegen kou en stelt de bodem beter in staat om vocht af te voeren.” Winterpostelein is ook erg geschikt voor je wintermoestuin. Je kan het in de zomer al zaaien, dan groeien ze hard. Zaai je in het najaar, dan gaat het iets langzamer. Deze kleine, vlezige plantjes verdragen zelfs een strenge vorst.
• Kruiden: Verschillende meerjarige kruiden kunnen gemakkelijk overwinteren. Bekende voorbeelden zijn tijm, rozemarijn en snijselderij. Bij sommige kruiden, zoals bieslook, sterft bij vorst alles boven de grond af, maar in het voorjaar lopen de pollen gewoon weer uit. Wil je kruiden in de winter zaaien? Doe dat dan binnen, in je vensterbank. Dan kunnen ze in het voorjaar naar buiten.
• Fruit: November en december zijn daarnaast de beste maanden om fruitbomen en -struiken met kale wortels te planten. Voor de beste selectie koop je die bij voorkeur bij biologische kwekers.