Lynn Zebeda was zich al op jonge leeftijd bewust van haar afkomst, opgroeiend bij haar Nederlandse moeder en Surinaamse vader. “Vanaf het begin kozen mijn ouders bewust voor elkaar, ook al kwamen er best vaak reacties op. Bijvoorbeeld als mijn moeder m’n vader met zijn grote afro meenam naar de kermis van het Gelderse dorp waar ze opgroeide. Mijn moeder vertelt weleens met smaak hoe iedereen naar hén keek, in plaats van naar de traditionele processie waarmee de kermis geopend werd.”

Dat de buitenwereld niet zo inclusief was als bij ons thuis, kreeg ik met de paplepel ingegoten, vertelt Zebeda. Dat ze zich nu inzet voor meer gelijkwaardigheid in de wereld is voor haar niet meer dan vanzelfsprekend. “Voor mij is gelijkwaardigheid het grootste goed. En als we ervan uitgaan dat iedereen hetzelfde waard is, dan is het voor mij geen optie om me niet in te zetten tegen uitsluiting.”

Inclusie en duurzaamheid

Zebeda is medeoprichter van Dr. Monk, een organisatie die oplossingen zoekt voor vraagstukken op het snijvlak van inclusie en duurzaamheid. Ze komt samen met directeur zakelijke relaties van Triodos Bank Patty Zuidhoek om van gedachten te wisselen over hoe je geld in beweging kunt zetten voor een meer gelijkwaardige maatschappij.

Dat is intern heel erg zoeken, beaamt Zuidhoek tijdens het gesprek op een zonnige middag bij Triodos Bank. “We zetten al sinds 1980 het spaar- en beleggingsgeld van onze klanten hiervoor in. We financieren bijvoorbeeld mensen die een zorgboerderij oprichten of ondernemers die werken met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Alleen: hoe kunnen we zorgen voor meer bewustzijn op alle niveaus, en hoe dragen wij hier als bank aan bij?”

Zuidhoek zelf groeide op in een geëmancipeerd gezin. “Mijn vader verhandelde bloemen in Duitsland en was veel weg, dus mijn moeder deed thuis eigenlijk alles zelf. Ik was gewend dat een vrouw niets minder waard is dan een man. Dus toen ik merkte dat niet iedereen dat op die manier ziet, voelde dat wel gek. Ik heb me daar dan ook altijd tegen verzet, zo van: Hallo! Ik tel ook mee.”

Zebeda: “Heb je nooit het gevoel gehad dat je een stukje van jezelf moest inleveren?”

Zuidhoek: “Nee, ik heb daar altijd prima mee om kunnen gaan. Wel is het zo dat ik bij Triodos Bank nog meer mezelf kan zijn. Ik durf nu ook fouten te maken.”

Rechttrekken wat scheef zit

Kan geld ervoor zorgen dat iedereen meetelt in de maatschappij? “Er zijn duizenden dingen waar je geld tegenaan kunt gooien om inclusie te bevorderen”, stelt Zebeda. “Maar vaak ben je dan aan het rechttrekken wat al scheef zit. Bijvoorbeeld door vrouwen en meisjes meer financiële mogelijkheden te bieden, of er op wereldniveau voor zorgen dat iedereen gelijke toegang krijgt tot het COVID-vaccin. Het zijn mooie doelen en die ondersteuning is hard nodig, maar we moeten ook kijken naar waarom het überhaupt zo scheef zit.”

Volgens Zebeda is het van groot belang om te beginnen bij die basis. Want dat de samenleving niet gelijkwaardig is, waarom sommige mensen meer worden uitgesloten dan anderen, is volgens haar een diepgewortelde en gelaagde realiteit. “We moeten ons de vraag stellen: waardoor blijft die ongelijkheid zich reproduceren? Dan komen we uit bij wie de invloed heeft, wie de prioriteiten stelt, en een bepaalde mindset die de daarop volgende ongelijkheid accepteert. In de diepere lagen, waar onze waarden huizen, dáár zal iets moeten veranderen. Als dat niet gebeurt, gaat geld ook niet wezenlijk iets bijdragen.”

Zuidhoek: “De kansenongelijkheid begint al op de basisschool. Bijvoorbeeld wanneer je van huis uit geen heel grote woordenschat hebt en je zakt voor je rekentoets doordat de sommen verpakt zijn in verhaaltjes, terwijl je eigenlijk heel goed kunt rekenen. Wat doen we kinderen aan?”

Gelijkwaardigheid en participatie

Waarin moeten we dan investeren om dit op te lossen? Zebeda: “Educatie waarin gelijkwaardigheid en participatie voorop staan, niet alleen voor kinderen, maar ook op de arbeidsmarkt en binnen het politieapparaat. Of in kunst en cultuur waarbij diverse verhalen het licht vinden.” Maar ook op bestuurlijk niveau moet er verandering komen, zelfs tot in de wet.

Zebeda: “Op papier zijn we evenveel waard, maar toch is er het toeslagenschandaal (waarin de Belastingdienst onderscheid maakte op basis van etniciteit, red.) en is er een bewezen loonkloof tussen mannen en vrouwen.”

De rol van de vrouw in het streven naar meer gelijkheid is belangrijk, stelt ook Zuidhoek. “Toen ik begon als relatiemanager begaf ik me in een mannenwereld. En nog steeds is het zo dat veel vrouwelijke ondernemers geen financiering krijgen omdat ze een mannelijke relatiemanager treffen. Vaak is de mannelijke relatiemanager zich helemaal niet bewust van zijn bias. Bij Triodos Bank hebben we net zoveel vrouwelijke als mannelijke relatiemanagers en is eenderde van onze ondernemers vrouw, gelijk aan het landelijke aantal vrouwelijke ondernemers.”

Belang van taal

Hoe belangrijk taal is als het gaat om sociale gelijkheid, merkte Zuidhoek toen een Syrische man over een zakelijke lening kwam praten omdat hij een döner kebab-zaak wilde beginnen. “Wij zeiden dat hij wel een eco-keurmerk voor zijn vlees moest hebben. De man begreep niet waar we het over hadden. Vanuit zijn blik gebruik je alleen vlees dat halal is. Toen moesten we echt terug naar de basis: er is in Nederland heel veel slecht vlees en dat ondersteunen wij niet. Vervolgens begrepen we elkaar en haalde de man het eco-keurmerk.”

Zuidhoek was trots dat Triodos Bank op deze manier een statushouder kon helpen, terwijl dit volgens de officiële regels niet mogelijk bleek. Het is de bank alleen niet gelukt om nog meer statushouders op deze manier aan zich te binden.

Zebeda: “Misschien zou het helpen als jullie een islamitische medewerker hadden die bij het gesprek aanwezig was.”

Zuidhoek: “Ja, dat zou je denken, maar zo simpel ligt het niet altijd. In een van mijn vorige functies werd ik steeds gevraagd om naar vrouwelijke ondernemersnetwerken te gaan omdat ik de enige vrouwelijke relatiemanager was. Ik antwoordde dan altijd dat ook mannen maar eens moesten leren hoe met vrouwelijke ondernemers om te gaan.”

Onbewust onbekwaam

Het gaat voor Zebeda om het doorbreken van het wij-zij-denken. Bijvoorbeeld wanneer mensen het hebben over iemand van een ‘andere’ etnische afkomst.

Zebeda: “Vanuit wiens perspectief is dat ‘anders’? Niet per se vanuit het perspectief van degene over wie je het hebt, die daarmee als anders neergezet wordt. De kunst is om verschillen te vieren zonder vals onderscheid aan te brengen. Het gaat ook om de blinde vlekken die je hebt als organisatie; en als je een heel inclusief team hebt, ontdek je makkelijker wat die blinde vlekken zijn.”

Juist door telkens met elkaar de dialoog aan te gaan, probeert Zuidhoek meer zicht te krijgen op haar eigen blinde vlekken en op die van Triodos bank. Om daar vervolgens wat mee te doen. “En daarin maak ik ook fouten, zoals meermaals die ‘andere medewerker’ te zeggen. Ik ben wat dat betreft onbewust onbekwaam. Het is ook best spannend om het gesprek over sociale inclusie aan te gaan, het vraagt om moed. Maar ik doe het wel, want juist daar leer ik van.”