“Wil je een rondleiding?” Nelske Thalen (34) slalomt tussen de pakken isolatie en rollen vloerverwarming door. Houten balken op de vloer markeren waar straks de muurtjes komen, en haar grote trots: een brede glas-in-looddeur. Thalen is een van de 25 mensen die hier, in het voormalige gebouw van de Leidse Nijverheidsschool, een huur-koop-kluswoning hebben bemachtigd.

Steenvlinder INC, de stichting van zelfbouwontwikkelaar Steenvlinder, wil hiermee een koophuis binnen handbereik brengen van mensen die lastig een hypotheek kunnen krijgen, zoals zzp’ers, starters en statushouders. Je maakt de woning zelf af en na twee jaar sociale huur heb je vijf jaar de kans om te kopen, voor een prijs die van tevoren bekend is. Blijven huren kan ook. Inmiddels heeft de stichting zestig van zulke woningen gerealiseerd, in zes steden.

Thalen is zzp’er in de communicatiebranche en eigenaar van plantenwinkel Salie. “Ik verkoop planten en stekjesabonnementen, maar organiseer ook schoonmaakacties in de buurt en bezorg plantjes aan eenzame jongeren. Geld heb ik nooit zo belangrijk gevonden, rijkdom zit voor mij in andere dingen.” Maar de woningmarkt is voor een alleenstaande zzp’er onverbiddelijk: een hypotheek krijgt ze niet en tien jaar ingeschreven staan voor een sociale huurwoning is niet genoeg. Een zoektocht langs tuinhuisjes, woonboten en tiny houses liep op niets uit. En toen was er dat bord langs de weg: 'Zoek jij een kluswoning?'

Ze moet wel flink aan de bak met de woning: je krijgt alleen een meterkast, water, riolering en een deurbel. Door die basale oplevering is er budget om iedere INC’er een klusbedrag van 30.000 euro te geven. Thalen is gezegend met een elektricien en een loodgieter in haar vriendenkring, maar alsnog heeft ze te maken met loslatende kit en andere tegenvallers. “Ik heb weinig ervaring en het kost veel denkkracht. Maar het leuke is: ik heb nú al overwaarde, doordat ik bijvoorbeeld een balkon plaats.” Omdat de koopprijs voor Nelske van tevoren vaststaat, weet ze precies hoeveel meer de woning waard is als ze die later weer verkoopt.

Diverse groep buren

De bedenker van deze oplossing voor woningzoekenden is Marnix Norder. Tijdens de kredietcrisis zag hij als PvdA-wethouder in Den Haag de woningnood toenemen. Bovendien perkte woonminister Stef Blok de bevoegdheden van woningcorporaties in, waardoor de sociale woningbouw tot stilstand kwam. “Hoe konden we als gemeente nog wél woningen realiseren? Onze zoektocht kwam uit bij zelfbouw en transformatie van bestaande gebouwen, dus startten we een kavelwinkel.” Met succes: mensen stonden ervoor in de rij. Na tien jaar politiek besloot Norder het concept als ondernemer verder te ontwikkelen.

“Doordat we in onze projecten koop en huurkoop mixen, krijg je een diverse groep buren”, zegt Norder. “Je ziet dat ze elkaar helpen met bouwen en tips uitwisselen.” Dat herkent Thalen. Steenvlinder heeft in en rond de Nijverheidsschool ook ruim 45 zelfbouwkavels en gewone kluswoningen verkocht. “Ik ken iedereen, loop altijd even bij mijn buurjongen binnen – hoe gaat-ie bij jou? Sommige dingen kopen we in groepjes omdat het goedkoper is, zoals balkonhout en warmtepompen.” Kan deze drietrapsraket van klussen-huren-kopen het verschil maken? Norder heeft in elk geval hoge verwachtingen van transformatie van gebouwen in het algemeen. “Daarmee kun je zeker eenderde van de jaarlijkse opgave van 75.000 nieuwe woningen realiseren. Er staan zóveel gebouwen leeg… Een derde klinkt misschien als veel, maar in België is de helft van de nieuwe woningen zelfbouw.” Nederland zit op ruim 10 procent.

Thalen is vastbesloten haar kluswoning straks te kopen. “Nu heb ik iets concreets om voor te sparen. Ik heb tegen mezelf gezegd: over 5 jaar heb ik die 2 ton.”