Wat is 'netto nul'?

Simpel gezegd betekent 'netto nul' dat de totale uitstoot van broeikasgassen van een organisatie (of stad, of land) lager is dan of gelijk is aan de uitstoot die ze uit de atmosfeer verwijdert.

Het Science Based Targets initiative (SBTi) defineerde het bereiken van netto nul op bedrijfsniveau als volgt: de activiteiten binnen de hele keten van een organisatie hebben qua emissies geen netto-effect op het klimaat. Daarbij stroken de activiteiten met het doel om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken.

Welke emissies worden meegerekend als we het over netto-nul hebben?

Dat is het cruciale punt. Broeikasgassen worden ingedeeld in drie categorieën, of 'scopes'.  Om netto nul te bereiken, moet een organisatie haar impact op het milieu in al deze categorieën aanpakken.

• Scope 1-emissies zijn de emissies die een bedrijf rechtstreeks produceert - bijvoorbeeld door brandstof te verbranden in een stookinstallatie op het bedrijfsterrein of door eigen voertuigen te rijden.
• Scope 2-emissies zijn indirecte emissies die verband houden met de elektriciteit of energie die een bedrijf koopt, bijvoorbeeld om de gebouwen te verwarmen of te koelen.
• Scope 3-emissies zijn emissies van organisaties waarmee het bedrijf samenwerkt in de hele keten (zoals leveranciers of verkooppunten). Dit is vaak het grootste en moeilijkst te meten gebied, aangezien het uitstoot omvat van goederen of diensten die worden gekocht en verkocht. Van cruciaal belang voor financiële instellingen zoals banken is dat het ook alle leningen en investeringen omvat.

Bron: Greenhouse Gas Protocol

Wat zijn 'compensaties' om netto nul te bereiken?

Netto nul is niet hetzelfde is als koolstofneutraal (carbon neutral). Dat houdt namelijk in dat je de emissies van de eigen activiteiten (scope 1 en 2) in evenwicht brengt, en het vereist niet dat deze stroken met het doel om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken. 

Je kunt compensaties gebruiken in een netto nul-strategie, maar dat is ingewikkeld. We leggen het uit volgens de uitleg van het SBTi. Dit instituut stelt dat een organisatie:

• de emissies in de volledige keten (dus scope 1, 2 en 3) zo veel mogelijk moet beperken, zodat deze stroken met het doel om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken;
• het effect moet neutraliseren van emissies die niet kunnen worden geëlimineerd door permanent een equivalent volume koolstof uit de atmosfeer te verwijderen (compenseren).

Kooktoestellen op zonne-energie

Traditioneel gezien compenseer je eigen uitstoot door initiatieven te steunen die uitstoot van broeikasgassen verminderen of terugdringen - bijvoorbeeld door een project te steunen dat petroleum kooktoestellen vervangt door kooktoestellen op zonne-energie.

Zo worden toekomstige emissies door het gebruik van petroleum kooktoestellen vermeden, maar er is in feite geen koolstof uit de atmosfeer verwijderd. Dit soort 'compensatie' kan een aanvulling vormen op een netto-nul-strategie, maar het is belangrijk om te beseffen dat vermeden emissies niet kunnen worden gebruikt om 'de emissieboekhouding’ op orde te maken, zoals sommige banken proberen te doen.

Naast het beperken van de uitstoot moeten organisaties de resterende uitstoot neutraliseren (compenseren) door koolstofdioxide uit de atmosfeer te verwijderen. Een voorbeeld is op de natuur gebaseerde oplossingen die emissies uit de lucht halen - zoals het herstel van natuurlijke koolstofputten zoals bossen, wetlands en veengebieden.

Andere oplossingen zijn te vinden in nieuwe technologie, zoals koolstofafvang en -opslag, maar hiervoor gaan de ontwikkelingen om dit op grote schaal in te zetten niet snel genoeg.

Wat betekent dit voor banken zoals Triodos?

Voor banken is de vermindering van de scope 3-emissies het belangrijkst, omdat deze de uitstoot van leningen en investeringen omvat. Geen enkele financiële instelling mag deze verantwoordelijkheid uit de weg gaan. En dat is een enorme uitdaging.

De eerste stap is het doeltreffend en consequent meten van deze uitstoot. In 2016 was Triodos, in het verlengde van het Klimaatakkoord van Parijs, betrokken bij de ontwikkeling van het Partnership for Carbon Accounting Financials (PCAF) in Nederland. Samen met een aantal andere financiële instellingen stelden we een wereldwijd erkende standaard op voor het meten van de koolstofvoetafdruk van leningen en investeringen.

Klimaatrapportage bij Triodos

Triodos implementeerde de PCAF-methodologie in 2018 voor het eerst in de eigen verslaglegging en in 2019 voldeed 100% van de leningen en fondsbeleggingen hieraan. Transparantie rond uitdagingen die spelen is hierin essentieel. Triodos loopt voorop door alle gegevens te publiceren en uit te leggen hoe we van plan zijn dit elk jaar te verbeteren.

Triodos belegt niet in fossiele brandstoffen en, zoals te verwachten, blijkt uit onze klimaatrapportage dat onze leningen en fondsen een relatief lage klimaatintensiteit hebben. In onze verslaglegging presenteren we vermeden emissies onder werkelijke emissies.

Dit doen we omdat vermeden emissies weliswaar een positieve rol spelen, maar bestaande koolstof niet uit de atmosfeer verwijderen. Het compenseren van projecten met een hoog koolstofgehalte met vermeden emissies valt zoals eerder gezegd niet onder de definitie van netto nul.

Laten we niet doen alsof netto nul makkelijk is

Voor zover ze dat nog niet doen, moeten alle banken kritisch nadenken over hun kredietverlenings- en beleggingsportefeuille. Doelen stellen is nuttig om je intentie te laten zien.

Daarom heeft Triodos eerder haar steun uitgesproken voor de Netto nul Banking Alliance. Deze alliantie wil de operationele en toerekenbare emissies van portefeuilles afstemmen op trajecten naar netto-nul tegen 2050 of eerder. Maar het is de verantwoordelijkheid van ons allemaal om degenen die hun doelstellingen promoten de belangrijke vraag voor te leggen: 'hoe'?

Doeltreffend klimaatverandering bestrijden

Laten we ervoor waken dat we met onze scoringsdrang het doel voorbijschieten. Het formuleren van netto nul-doelstellingen moet zorgvuldig gebeuren. Anders zie je dat er te snel willekeurige doelstellingen afkondigd worden die de indruk wekken dat alles 'bij het oude kan blijven' en die zinvolle actie of systeemverandering uitstellen.

Wij zullen er bij de financiële sector op aan blijven dringen niet langer te investeren in activa gebaseerd op fossiele brandstoffen en nieuwe upstream-exploratieactiviteiten, zoals dit jaar aanbevolen in het verslag van het Internationaal Energieagentschap (IEA). We zullen oproepen tot een 'reset van de economie'. Alleen als we de urgentie inzien en samen in actie komen, kunnen we de klimaatverandering doeltreffend bestrijden.