Een jaar geleden wilde het kabinet nog de dividendbelasting afschaffen en richtte het kabinet zich vooral op het bedrijfsleven. Een jaar geleden was een klimaatakkoord nog lang niet in zicht. Een jaar geleden vond de Minister-President ‘visie’ iets voor mensen die iets aan hun ogen hadden. Een jaar geleden had nog niemand gedacht dat stikstofuitstoot projecten stil kon leggen.

Klimaatakoord en brede welvaart

Dit jaar is veel anders. Het gaat  over een begroting waarbij de uitvoering van het klimaatakkoord ter hand wordt genomen. De ‘burger’ is heruitgevonden als belangengroep om rekening mee te houden. In de Troonrede repte het kabinet over een ‘visie’ op Nederland voor de lange termijn. Duurzaamheid is veel centraler komen te staan, de Miljoenennota opende zelfs met een paragraaf over brede welvaart.

Wat niet anders is, is dat de economische verwachtingen ook voor komend jaar nog goed zijn. De economische onzekerheden worden wel groter. Maar dat zeiden we vorig jaar ook. Er wordt extra geld uitgegeven, zoals bijvoorbeeld aan de jeugdzorg, woningbouw en koopkracht, maar per saldo komt ook in 2020 naar verwachting nog meer geld binnen dan dat er uit gaat.

> Lees ook: Prinsjesdag 2019: 7 duurzame plannen voor in 2020

Dode mus in lege ballon

Wat ook niets nieuws is, is dat er proefballonnetjes werden opgelaten die bij verschijnen van de tekst nog behoorlijk leeg blijken te zijn. Het investeringsfonds waar vol verwachting naar werd uitgekeken, en waar wellicht vijftig miljard euro in zou zitten, is er niet. De idee van zo’n fonds is dat daarmee investeringen kunnen worden gedaan die leiden tot een versterking van de Nederlandse economie, zoals in infrastructuur en kennis.

Het enige dat nu wordt aangekondigd is dat begin volgend jaar een investeringsfondsplan wordt gepresenteerd. Een dode mus in een lege ballon.In zover niets nieuws.

Waar is transitie-ambitie?

Maar wat ik echt mis, is wat ik noem transitie-ambitie. De beleidsvoornemens die bijdragen aan noodzakelijke verandering. Naar een samenleving waarin de geschetste uitdagingen van de energietransitie, voedseltransitie en grondstoffentransitie - allemaal plannen waar dit kabinet voor heeft getekend - dichterbij komen.

Laten we beginnen bij het klimaatakkoord. In de financiële bijsluiter is het echt goed zoeken naar geld voor de energietransitie. Ja, wel wat met lease-auto’s en een paar honderd miljoen voor het klimaatakkoord, maar dat valt in het niet bij de drie miljard euro die voor de koopkracht voor volgend jaar wordt gereserveerd. Ik gun iedereen een meevaller aan het eind van de maand, maar dat is geen langetermijnbeleid.

Stikstofuitstoot en voedseltransitie

Dan de stikstofuitstoot. Het kabinet kondigt in de Troonrede aan te komen tot ‘een nieuwe aanpak aan waarbij ruimte ontwikkeling mogelijk blijft’. Mij te beperkt. We willen volgens mij een aanpak waarbij we een land hebben waarbij er gewoon minder stikstof uitgestoten wordt. En dan is de meest simpele invulling daarvan: minder intensieve veehouderij.

En dat brengt ons bij een voedseltransitie. Het kabinet heeft ook afgelopen jaar een visie op kringlooplandbouw gepresenteerd. Waarom zien we daarvan in de begroting niets terug? Een transitie kost geld en dient dus ook in de begroting te worden verankerd.

Circulaire economie

Hetzelfde geldt ook voor de grondstoffentransitie, ook wel bekend als circulaire economie. De ambitie is dat Nederland over elf jaar voor 50% circulair is. Dat is nog heel ver weg en vraagt waarschijnlijk een stevige inzet, zowel in regelgeving als geld, van de overheid. Waar kan ik dat vinden?

Als we in dit tempo verdergaan, met wel woorden maar geen daden dan komt een transitie niet op gang. En daarom was dat investeringsfonds een goed idee geweest. Ook volgens het Centraal Planbureau is extra investeren voor bijvoorbeeld klimaatmaatregelen prima te verantwoorden.

Transitiegetreuzel

Ik weet het, ik ben ongeduldig. Een transitie moet in mijn ogen eerder gisteren beginnen dan morgen. Maar gegeven de smalle marges van de Nederlandse politiek zijn de begrotingsvoornemens voor 2020 al een immense omwenteling.

Op papier is de transitie begonnen. Zelfs bij dit kabinet. En dat kan ik transitiegetreuzel noemen, voor veel anderen zal het de eerste keer zijn dat ze over dit soort zaken nadenken. En dat moet eerst gebeuren.