Waarom is katoen zo vervuilend?

Katoen heeft de bijnaam dirty crop – vies gewas. Het productieproces van de meest geteelde niet-eetbare plant op aarde heeft een negatieve impact op het milieu. Ten eerste is er een grote hoeveelheid water nodig om katoen van een plant tot een kledingstuk te verwerken. De hoeveelheid water die nodig is om katoen voor één t-shirt te produceren, wordt geschat op 1500 liter. Voor een spijkerbroek is dat – schrik niet – 8500 liter water.

Een tweede reden waarom het productieproces van katoen niet milieuvriendelijk is, is omdat er grote hoeveelheden chemicaliën worden gebruikt. Denk dan aan kunstmest en kunstmatige bestrijdingsmiddelen (pesticiden). Deze bestrijdingsmiddelen vervuilen het grondwater, kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid van de boer en kunnen als restje in het eindproduct achterblijven. Daarnaast zijn katoenplanten vaak genetisch gemodificeerd om de plant zoveel mogelijk katoenstof te laten produceren.

Van dit productieproces afstappen is risicovol voor de teler: zonder die kunstmatige toevoegingen loopt de teler de kans niet maximaal te kunnen oogsten. Bovendien kost overstappen op biologische katoenteelt een boer gemiddeld drie jaar. Daarvoor zal de boer moeten investeren, en dus financiële voorzorgmaatregelen moeten treffen. Aan de andere kant: doorgaan volgens de standaardmethode zal het milieu verder en verder doen uitputten.

Is biologisch katoen de oplossing?

Bij de teelt van biologisch katoen worden geen kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt. Ook zijn de planten niet genetisch gemodificeerd. Het nadeel aan biologisch katoen, is dat er meer water nodig is. Dit blijkt uit recent onderzoek.

Biologisch geteelde katoen is daardoor beter voor de landbouwgrond en voor de boeren die ermee werken. Goed nieuws is dan ook dat ontwikkelingshulporganisaties als het Wereld Natuur Fonds en Solidaridad het aandeel biologische teelt in de mondiale katoenlevering zien toenemen. Zij schatten dat aandeel momenteel op 20 procent. Maar slechts een vijfde daarvan wordt daadwerkelijk verkocht als biologisch katoen, onder meer omdat de vraag van consumenten voor biologisch katoen lager is.

Wat doen grote, beursgenoteerde bedrijven met biologisch katoen?

Afgelopen jaar deden meer dan dertig grote kleding- en textielmerken een gezamenlijke toezegging. Onder andere H&M, Levi’s, Nike en Ikea beloofden in 2025 alleen nog met duurzame katoen te zullen werken. Nooit eerder spraken marktleiders in de kledingindustrie zich zo expliciet uit voor verduurzaming van kledingproductie.

Volgens eigen cijfers van H&M, een van de koplopers in het gebruik van duurzaam katoen, is 43 procent van hun katoen in de kledingrekken duurzaam. Naast het gebruik van biologisch katoen, zet het modemerk ook in op het recyclen van katoen uit textielafval. Op die manier gaat er zo min mogelijk katoen verloren.

Wat doet Triodos Bank?

Triodos Bank financiert ondernemers met duurzame kledingmerken en winkels. Dit zijn ondernemers als MUD Jeans of Charlie + Mary. Deze ondernemers pionieren op het gebied van eerlijke en duurzame kleding. Ondanks dat zij veel vooruitstrevender zijn dat de grote ketens wil Triodos Bank ook bij die laatste groep betrokken zijn. De meeste consumenten kopen kleding bij de grotere merken. Kleine veranderingen bij deze merken, denk bijvoorbeeld aan H&M, zorgen voor een grote impact.

Triodos belegt in dit soort beursgenoteerde bedrijven via de vier verschillende fondsen (zie kader onderaan). Een team van analisten onderzoekt het duurzame beleid van de bedrijven waar Triodos Bank al in belegt, en zoekt daarnaast naar nieuwe bedrijven om het beleggingsuniversum uit te breiden.

“Die bedrijven moeten passen bij de visie van Triodos Bank en voldoen aan een aantal minimumeisen”, zegt Christa Florschütz, senior analist bij Triodos Bank. “Onze minimumeis voor bedrijven waarvan de omzet voor meer dan 5 procent uit katoenproducten bestaat, is dat ze ofwel actief lid moeten zijn van een duurzaam katoeninitiatief, zoals het Better Cotton Initiative of Fair Trade Cotton, ofwel een eigen beleid voor milieuvriendelijk katoen hebben en daar duidelijke doelstellingen voor hanteren.”

Milieu en maatschappij

Bedrijven die aan deze minimumeis voldoen, tonen zich bereid bij te dragen aan niet alleen een milieuvriendelijker eindproduct, maar ook aan betere arbeidsomstandigheden voor bijvoorbeeld de boeren. Florschütz: “Van textielbedrijven verwachten we dat ze beleid hebben voor arbeidsomstandigheden bij leveranciers, die vaak in lageloonlanden zitten, en dat ze actief monitoren of leveranciers voldoen aan dat beleid. Daarnaast hebben drie van de vier initiatieven voor duurzame katoenteelt die Triodos Bank goedkeurt, naast milieudoelstellingen ook sociale doelstellingen om de leef- en werkomstandigheden van de katoenboeren te verbeteren.”

Een van de beursgenoteerde bedrijven die Triodos Bank financiert, is Inditex, het moederbedrijf van onder andere de modeketen Zara. Inditex is lid van het Better Cotton Initiative. Florschütz: “Inditex loopt daarnaast voorop in het verbeteren van de werkomstandigheden in de leveranciersketen en zet zich in voor betere lonen van fabrieksmedewerkers.”

Daarmee is biologisch katoen, geteeld zonder kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen, nog niet gegarandeerd. Florschütz: “Natuurlijk past biologisch katoen het beste bij Triodos Bank. Het probleem is dat er nog niet genoeg biologisch katoen geteeld wordt om alle grote kledingmerken te voorzien. Gebruik van enkel biologisch katoen als harde eis is daarom niet realistisch.”

De minimumeis van Triodos Bank stimuleert de beweging naar milieuvriendelijkere katoenteelt. “Dat gaat stap voor stap. Als alle grote textielbedrijven al beter letten op de arbeidsomstandigheden en waterverbruik, heeft dat een gigantisch positieve impact op mens en milieu. Dat moeten we omarmen.”

Wat kun je zelf doen?

Als consument kun je de productie van biologisch katoen stimuleren. Dat begint in de winkel. Bepalen of een kledingstuk milieuvriendelijk geproduceerd is of niet, kan best lastig zijn. Op een kledingstuk zelf is vaak niet te zien hoe duurzaam de katoen is. Bovendien zegt de milieuvriendelijkheid van de katoenproductie niets over de afwerking. Is er bijvoorbeeld ook biologische verf gebruikt? En in hoeverre is er rekening gehouden met de arbeidsomstandigheden in de verwerkingsfabrieken?

De Keurmerkenwijzer van Milieu Centraal, een organisatie die onafhankelijke en praktische informatie aan consumenten geeft over milieu en energie, is een handige tool die je helpt bepalen of een kledingstuk nou echt duurzaam tot stand is gekomen. De wijzer laat van meer dan 250 (duurzame) keurmerken zien hoe streng de eisen van die keurmerken zijn, en hoe goed de controle op het nakomen van die eisen is. Wil je weten hoe jouw favoriete merk scoort op het gebied van duurzaamheid? De website Rank a Brand vergelijkt kleding- en schoenmerken op verschillende vlakken, zoals arbeidsrechten en CO2-uitstoot, en beoordeelt deze met een score.

Tekst: Mathijs de Groot
Fotografie: GlobalAdaptation en Inditex