Diederik Samsom, voorzitter van de klimaattafel Gebouwde omgeving voor het Klimaatakkoord, waarschuwde al: ruk nog niet meteen met een koevoet de cv-ketel van de muur.

Voor we massaal van het gas af kunnen, moet met name de overheid nog in actie komen om dat betaalbaar te maken. En dan nog blijft de oplossing voor elk huis maatwerk, leert een rondgang langs (ervarings-)deskundigen.

Marlon Mintjes, Milieu Centraal

“Het onderwerp leeft inderdaad. We zien dat er online veel gezocht wordt op ’warmtepomp’”, zegt Marlon Mintjes van voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal. Na het kabinetsbesluit om de Groningse gaskraan versneld dicht te draaien en de berichten vanaf de klimaattafel over verhoging van de belasting op gas, zijn veel huiseigenaren volgens Mintjes ongerust geworden. Moeten ze al aan de bak? Huurders op hun beurt kunnen afwachten tot de woningcorporatie in actie komt.

De oplossing voor gasloos koken, zegt ze, is er al: inductie. Dat vergt weliswaar ook een investering, maar die is te overzien, zo’n 1000 euro. En daarvoor krijg je meer comfort: veiliger, makkelijker schoon te maken.

Binnen drie jaar weet je meer

Gasloos verwarmen is een ander verhaal. Er zijn een aantal alternatieven voor gas, variërend van groen (bio-)gas tot pelletkachels, warmtenetten en warmtepompen. We merkten dat veel lezers van ons blog daar vragen over hebben.

Welke het beste is, verschilt per huis en laat zich nog niet helemaal voorspellen. Mintjes: “Wij adviseren mensen nu al te beginnen met energie besparen. Vooral het isoleren van je huis, dat is in elke situatie raadzaam. En je kunt daar nu al mee beginnen. Eventueel kun je het combineren met een verbouwing die je toch al had gepland.

Tegen de tijd dat je daar mee klaar bent, is duidelijk wat je gemeente gaat doen, dat is binnen drie jaar bekend. Komt er bijvoorbeeld een warmtenet voor jouw wijk of kies je voor een eigen warmtepomp?”

Bij isolatie is de volgorde van efficiency: eerst muur- en vloerisolatie, dan je dak en ramen. “Ook als je al gewoon dubbel glas hebt, is opwaardering naar HR++ of triple aan te bevelen.”

Geen snelle winstpakker

Afhankelijk van het bouwjaar van je woning kan het best veel kosten om je huis aardgasvrij te maken, zegt Mintjes. Voor een woning uit 2009 betaal je zo’n 13.000 euro. Bij een slecht geïsoleerde hoekwoning uit 1970 kost het ruim 30.000 euro. Inclusief warmtepomp, zonnepanelen om zelf je elektriciteit op te wekken, en de subsidie voor allebei. Een investering die je bij de huidige energieprijzen in zo’n twintig jaar terugverdient. ‘Geen snelle winstpakker’, aldus MilieuCentraal op haar website, maar de klimaatwinst is aanzienlijk: zo’n 4000 kg CO2 jaarlijkse besparing – de helft van de gemiddelde uitstoot per huishouden.

“Natuurlijk is het een forse investering”, zegt Mintjes, “maar er zijn tegenwoordig allerlei manieren om die te financieren, zoals de Energiebespaarlening, of via de hypotheek.” De nieuwste vorm is de woninggebonden financiering die nu bij een aantal banken in voorbereiding is. “Daarbij ben jij niet in je eentje verantwoordelijk voor de verduurzaming van je huis, maar draag je dat over bij de verkoop.”

Jonathan van Alteren, ervaringsdeskundige

Het zijn allemaal manieren om de drempel tot investeren te verlagen voor huiseigenaren. Jonathan van Alteren had die niet nodig toen hij twee jaar geleden zijn huis – hoekwoning in Amsterdam-Noord uit 1955 – ging verduurzamen.

Hij kon de verbouwing uit eigen zak financieren en bekommert zich nauwelijks om de terugverdientijd. “Ik heb een andere motivatie. Als mens heb je de verantwoordelijkheid niet voor je eigenbelang te gaan, maar voor dat van je kinderen en de planeet. Het zou normaal moeten zijn dat je een opslag betaalt op je vaste lasten om dat belang te dienen.”

Van Alteren werd zo enthousiast van het gasloos pionieren dat hij nu naast zijn werk als software-ontwikkelaar energieadviezen verstrekt. “Ik houd van puzzels oplossen. Als je van het gas afgaat, moet je heel zorgvuldig het aanbod van energie afstemmen op je vraag. Je ontwerpt een nieuw systeem.”

Andere keuzes

In zijn geval betekent dat een warmtepomp met als bron pvt-zonnepanelen die zowel elektriciteit opwekken als water verwarmen, samen met een houtkachel voor de koudste dagen.

Hij is tevreden over het comfort dat zijn systeem biedt. Twee jaar later, met voortschrijdende techniek, zou hij al weer andere keuzes maken. “Ik lees hele goede dingen over de ontwikkeling van lucht- en waterwarmtepompen die steeds lagere temperaturen aankunnen.”

Rogier ’t Lam: Energie-adviseur

Zelfstandig energie-adviseur Rogier ’t Lam is betrokken bij projecten om wijken gasvrij te maken. Hij merkt dat burgers een panklaar alternatief voor de CV-ketel verwachten dat precies hetzelfde werkt. “Dat komt er mogelijk niet. “

En hij waarschuwt voor het onderschatten van de benodigde investeringen. ’t Lam: “Een warmtepomp werkt met lagetemperatuurverwarming waarbij de aanvoertemperatuur aanmerkelijk lager is dan bij ‘normale’ centrale verwarming. Daarvoor zijn vloerverwarming of speciale lagetemperatuurradiatoren nodig.

Er zijn tegenwoordig wel hogetemperatuurwarmtepompen op de markt, die dezelfde aanvoertemperatuur hebben als bij een CV-ketel. Dan kun je de bestaande radiatoren houden. Maar voor beide typen warmtepompen geldt: je huis moet dus geen energielekken bevatten. Anders trekt de warmtepomp het niet.”

Voor een nauwelijks geïsoleerd rijtjeshuis becijfert ’t Lam de investering op 25.000 euro, voor een vrijstaande woning op het dubbele. Dat kan, zegt hij, terugverdientijden tot 60 jaar opleveren.

Vastgebakken aan centrale verwarming

Het kan volgens ’t Lam ook anders. “Wij zitten vastgebakken aan het idee van centrale verwarming. Je kunt bijvoorbeeld ook verwarmen met een pelletkachel in de huiskamer en infraroodpanelen die je kort gebruikt in de slaapkamers. Dat werkt prima – tenzij je studerende kinderen hebt. Al was mijn vader toen ie op de HBS zat ook gewoon ’s winters in de huiskamer aan het studeren. En met een pelletkachel, elektrische boiler en inductiekoken ben je voor 4.500 euro klaar.”

Ook dat heeft – los van comfortverlies – nadelen: pellets zijn niet altijd duurzaam. En je stoot fijnstof uit dus het systeem is alleen geschikt in landelijke gebieden. Wat ’t Lam maar wil zeggen: sloop niet meteen die cv-ketel, om dan een warmtepomp op z’n plek te schroeven. “Alle trajecten van het gasloos maken van woningen zijn nog maar net ingezet. Ik ben zelf betrokken bij projecten in Utrecht-Overvecht en Woerden en heel veel is nog onzeker. Energieadviseurs als ik werken op basis van voortschrijdend inzicht. Twee jaar geleden had ik nog geroepen: doe die elektrische boiler de deur uit. Dat zal ik nu niet meer in mijn hoofd halen.”

En nu?

Goed naar de mogelijkheden en onmogelijkheden van je eigen huis kijken lijkt dus het devies. En bedenken hoe warm je er in alle kamers van je huis bij wilt zetten.

De ontwikkelingen gaan in elk geval razendsnel. Zowel op technisch gebied met alternatieven voor de CV-ketel, als in de financiering. De verwachting is dat het kabinet in het definitieve Klimaatakkoord over de brug gaat komen om de burger te helpen. De kans lijkt heel klein dat je straks, van het gas af, in de kou komt te staan.

Meer lezen over dit onderwerp?
> Over alternatieven voor verwarming op gas
> Over subsidiemogelijkheden en gunstige leningen
> Over de duurzaamheidslening
> Over de Triodos hypotheek voor duurzame woningen

Fotografie: Pieter van den Boogert en MilieuCentraal