Tussen het grijs door zien we zelfs de zon even. De voorspelde regen blijft vrijdagochtend uit hier op de Tilburgse heide, in het natuurgebied Drijflanen. Joris Verhoeven zet zijn bouwhelm af, ploft op een plastic stoeltje in het gras en monstert tevreden wat straks zijn uitzicht wordt.

Architect Verhoeven heeft een kavel bemachtigd aan de rand van Drijflanen en bouwt daar zijn eigen ‘hutje’, zoals hij het noemt. Dat wordt een duurzame, grotendeels biobased (materialen van natuurlijke grondstoffen), en toch betaalbare woning. In een paar dagen staat de houten prefab constructie overeind en gaat het dak erop alsof het een simpel tuinhuisje betreft. Maar dan moet het in die dagen wel droog blijven en dat is in deze herfstweek knap spannend.

De basis van het huis wordt gevormd door zogenaamde sandwichpanelen gevuld met isolerend vlas en voorzien van een berkenmultiplex binnenkant. Verhoeven: “Als de regen valt voor het dak erop zit, spat er water van de betonnen vloer op het multiplex. Dat is vervelend, want het multiplex is meteen de afwerklaag.” Hij wijst op wat spetters aan de onderkant van de panelen, veroorzaakt door een buitje van twee dagen eerder. “Die krijg ik nog wel weg. Maar op de betonnen vloer moet ik ook nog flink schrobben.”

Pressure cooker

Hoe heeft Verhoeven dit buitenkansje in de wacht gesleept? Drijflanen is een groene oase van 32 hectare tussen de wijk Reeshof en Tilburg-Centrum. Iedereen wil toch in het groen wonen vlakbij de stad? “Deze kavel was van de eigenaar van de villa hiernaast, en staat al een jaar of tien te koop. Vroeger was hier een kippenboerderij, dus het heeft geen natuur- of recreatiebestemming. De prijs van de kavel daalde door de jaren heen, maar in maart zag ik dat ie nog eens 75.000 euro gezakt was. Toen hebben we meteen toegeslagen.”

Daarna begon de fase van ‘pressure cooker ontwerp’, zoals hij het zelf formuleert op zijn blog ‘Hutje op de hei'. Wat voor huis wilde hij en echtgenote Nathalie eigenlijk op die droomlocatie? Dat het duurzaam moest zijn, nul op de meter dankzij eigen zonnepanelen en zo natuurlijk mogelijk, stond buiten kijf. Maar het moest ook binnen de begroting blijven. Omdat de kavel smal en diep is, wilde Verhoeven eerst een navenant huis, waarbij de kamers als een ketting geschakeld lagen. Uiteindelijk bleek een compact huis met verdieping erop veel goedkoper – onder andere door de besparing op vloer- en dakoppervlakte.

Kieren dichtplakken

En zo begon het plussen en minnen en afwegen, zowel in de constructie als in de installatie. Wat dat laatste betreft koos Verhoeven voor een grond-waterwarmtepomp in plaats van een lucht-waterwarmtepomp. “Vooral een kwestie van esthetiek”, licht hij toe. “We wilden liever geen buitenunit.” De grond-waterwarmtepomp kost meer maar heeft minder stroom nodig omdat-ie van aardwarmte gebruik maakt. Verhoeven wil ook zo min mogelijk van de pomp vergen. Dus komt er een douche met warmteterugwinning en een luchtbehandelingssysteem, eveneens met warmteterugwinning.

De Tilburgse architect heeft geleerd van een eerder ontwerp van een passiefhuis in het nabijgelegen Udenhout. Dat betekent: geen ramen aan de noordkant, heel goed geïsoleerd, kierdicht en gericht op de zon bouwen. Zo min mogelijk energie verliezen dus en de zon gebruiken voor verwarming. “Ik heb voor sandwichpanelen met vlas als isolatiemateriaal gekozen, dat is gezond en ademend en heel betaalbaar. En ik ga zelf de kieren dichtplakken met tape, daarmee is superveel isolatiewinst te behalen.” ’s Zomers zakt de zonwering voor de ramen om de warmte juist buiten te houden zodat koeling niet nodig is. “We nemen ook geen schuifpui, die te makkelijk open blijft staan en warmte binnenlaat.”

Soms doet duurzaam ook een beetje pijn. “Er komt vanzelfsprekend ook geen sfeerhaard in ons huis. Die probeer ik mijn klanten al jaren uit het hoofd te praten, dus dan is het practice what you preach. Je gaat niet een huis supergoed isoleren en kieren dichten om daarna een rookkanaal door het dak of de gevel te steken.”

Ruwbouw is afbouw

Uiteindelijk wist Verhoeven ook echt te besparen en de eerste begroting van de aannemer met maar liefst 80.000 euro naar beneden te krijgen. Dat zat ‘m vooral in de compactere vorm en het prefab-karakter van de woning. Bij gangbare houtskeletbouw moet er nog veel passend worden gemaakt op de bouwplaats. “Daar lopen de kosten gauw op. Het is veel efficiënter panelen op maat te laten maken in de fabriek.”

Omdat de panelen aan de binnenkant al afgewerkt zijn, hoeft er ook geen regelwerk met gipsplaat te worden getimmerd en kunnen de stukadoor en de schilder uit de begroting worden geschrapt – onder het motto: ruwbouw is afbouw. En verder wordt de helft van de ramen zogenaamde ‘structurele beglazing’: zonder kozijnen, maar in aluminium strips gehangen. Ook de gevel van verticale grenen planken, afgewerkt met een beschermende schimmel (Fungi Force) is goedkoper dan een van verduurzaamd hout met verf of beits. De schimmel zorgt voor een matzwarte kleur. “Dat vinden we mooier dan het hout laten vergrijzen.”

Pionieren

Het blijft pionieren en soms lang zoeken naar de goede oplossing. Een voorbeeldhuis bestaat niet, en in de bouwwereld zijn duurzame materialenfabrikanten en aannemers nog schaars, zegt Verhoeven. “De meeste aannemers zijn traditionele stenenstapelaars, die begrijpen bijvoorbeeld het enorme belang van kieren dichten niet. Ik heb nu een klein bedrijf gevonden, waarvan de directeur deze week ook zelf op de bouw heeft gestaan om te kijken hoe het gaat. Grote aannemers zouden geen gevoel hebben voor deze opdracht.” Ook voor de fabrikant van de sandwichpanelen is het een nieuw project. “Ze verkopen de panelen nu vooral als dakplaten. Maar ze zien dit als een leerproject om hun markt uit te breiden.”

Een tweede huis volgens dit concept heeft de tekentafel van Joris Verhoeven al verlaten. “Dat komt hier in de buurt, in Berkel-Enschot, ook in een groene omgeving. Die klanten zijn hier al op de bouwplaats komen kijken. Ze waren heel enthousiast.” Zo kwam het Brabants Dagblad ook al langs om Verhoevens verhaal op te tekenen. Het lijkt er op dat hij van zijn eigen woning een hele mooie staalkaart van zijn kunnen heeft gemaakt. En straks zijn alle (ontwerp-)foutjes eruit. “Ik had dit toch liever eerst bij een klant uitgeprobeerd”, grijnst hij.

Epiloog

Drie dagen later meldt Joris Verhoeven dat het dak klaar is, en de ruwbouw beschermd is met een waterdichte doek. “Operatie geslaagd.” Het wachten is alleen nog op de grenen planken van de gevel. Vanaf maart 2019 is het complete huis te bewonderen aan de Tilburgse Reeshofdijk. Rustig erlangs wandelen kan prima, want Joris en Nathalie gaan hun uitzicht natuurlijk niet bederven met een schutting of heg.

Fotografie: Pieter van den Boogert